روزگاری قلعه آبکوه، روستایی در حاشیه شهر مشهد بود که با هویت خاص خودش در جوار یک شهر مشهد ریشه دوانده بود. اما چندی نگذشت که این روستا در دل شهر هضم شد و امروز با وجود بافت قدیمی و خاص خودش، شانه به شانه بولوارهای سجاد، فلسطین و خیام جاخوش کرده است.
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی شهرداری مشهد، قلعه آبکوه با انجام مطالعات طرح جامع شهر(خازنی) در سالهای ۴۹-۱۳۴۶ و تصویب آن درسال ۱۳۵۱ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، اراضی بایر پیرامون در مسیر توسعه قرار گرفت. در سال ۶۲-۱۳۶۱ با اجرای طرح تفصیلی(خازنی) به منظور پیوند قلعه آبکوه به عنوان محله جدید با محدوده مرکزی شهر مشهد، بافت قدیمی آن از طریق احداث یک محور ارتباطی از هم گسیخته شد و بافت به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. به این ترتیب، تحولی عمده در حاشیه این مسیر اتفاق افتاد و این محور در گذر زمان به یک محور ارتباطی – اقتصادی عمده تبدیل شد ولیکن به دلیل عدم اجرای سایر پیشنهادهای طرح تفصیلی، دیگر بخشهای بافت در شرایط سنتی خود باقی ماند.
امروزه بافت آبکوه با مساحت حدود ۳۰ هکتار و مطابق با آمار سرشماری سال ۸۵ جمعیتی در حدود ۸۳۵۰ نفر، در مجاورت پهنههای برخوردار و توسعه یافته کلانشهر مشهد یعنی منطقه یک شهرداری قرار گرفته است. مسایلی چون فرسودگی کالبدی در بافت، کمبود خدمات رفاهی-اجتماعی مانند خدمات آموزشی، فضای سبز، ورزشی، فرهنگی و…، فقدان عرصههای همگانی تجهیز شده، نفوذ ناپذیری کالبدی، بصری و فقدان مبلمان شهری مناسب برای حرکت و توقف پیاده سبب شد شهرداری مشهد در چند مرحله از سال ۸۹ نسبت به نوسازی این بافت فرسوده اقدام کند.
آزادسازی ۴۰ درصدی پلاکهای بافت آبکوه تا پایان سال
از سال ۸۹ بازسازی این بافت همواره مورد بحث و بررسی مردم، صاحبنظران شهری و ساکنان بود. شهرداری نیز با هدف جلب رضایتمندی مردم سعی کرد با انجام تغییراتی در روند اجرای طرح، کار را با سرعت بیشتری به انجام برساند. در نتیجه امروز پس از ۴ سال موفق شد، ۴۰ درصد از کل پروژه را تملک کند. بر اساس پیشبینیهای صورت گرفته، انتظار میرود بیش از ۵۰ درصد کار تملک پلاکها در بافت فرسوده آبکوه تا پایان سال انجام شود.
در این رابطه، مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه به تملک ۴۰ درصدی کل پروژه آبکوه اشاره کرده و میگوید: تلاش میکنیم درصد زمینهای تملک شده پروژه را تا پایان سال به ۵۰ درصد برسانیم.
علیرضا قربانیان با بیان اینکه طی سالهای ۹۰ تا ۹۴ کار آزادسازی املاک در بافت فرسوده آبکوه با جدیت دنبال شد، عنوان میکند: در این مدت رقمی معادل ۲۵۰ میلیارد تومان از محل فروش اوراق مشارکت و بودجه شهرداری، برای تملک هزینه شد.
وی با اشاره به اینکه در آبان ماه سال جاری رقم ۲۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت برای بافت فرسوده آبکوه منتشر شد، که با اختصاص مبلغ ۱۵ میلیارد تومان به این مدیریت کار تملک پلاکها بر حسب اولویت پیگیری میشود.
تزریق ۴۰۰ میلیاردی اعتبار، برای اتمام کار
مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه با تاکید بر اینکه برآورد میشود ۴۰۰ میلیارد تومان دیگر اعتبار برای اتمام کار و تملک همه پلاکها در بافت فرسوده آبکوه نیاز باشد، خاطر نشان میکند: البته اگر موضوع مشارکت مردم در این خصوص در نظر گرفته نشود و کار تنها با اختصاص بودجه از سوی شهرداری مشهد برای تملک مستقیم دنبال شود، به این رقم نیاز است. در غیر این صورت کار با هزینه کمتری انجام میگیرد.
قربانیان تصریح میکند: در صورتی که منابع مالی مورد نیاز تزریق شود، برآورد میشود کار تملک و بازگشایی معابر در پروژه نوسازی بافت فرسوده آبکوه تا پایان سال ۹۷ به اتمام برسد.
وی میافزاید: از مهر ماه سال ۹۴ تاکنون تعداد ۲۱ قطعه مسکونی آزادسازی شده که برای مشارکت ساکنان و ورود سرمایهگذاران آماده واگذاری است.
فعلا ۱۰۰ پلاک، در اولویت تملک
مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه اولویت در تملک پلاکهای موجود در طرح آبکوه را با آن دسته از املاکی دانست که به بازگشایی معابر و آزادسازی کامل قطعات مطابق طرح منتهی میشود و میگوید: بر اساس برنامهریزی صورت گرفته به پیش میرویم و به جای آزادسازیهای پراکنده و لکهای، کار هدفدار دنبال میشود. در این راستا ۱۰۰ پلاک در اولویت کار تملک قرار دارد.
قربانیان، دو روش مشارکت مردم و تملک مستقیم پلاکها را از شیوههای در دست اجرا برای نوسازی بافت آبکوه و دارای اولویت برشمرده و اضافه میکند: قطعات ریزدانه تجمیع میشود و در قالب قطعات ۲۵۰ متری به بالا عرضه میشوند. شهروندان ساکن در طرح نیز برای ساخت این قطعات آمادگی و مشاکت خود را اعلام میکنند.
وی به موضوع مشارکت مردم نیز اشاره کرده و میگوید: این موضوع از سوی شهرداری دنبال میشود. به این منظور ۲ پروژه مشارکتی هماکنون در دست پیگیری است که از آن جمله میتوان به پروژه مشارکتی ابتدای خیابان آپادانا در ۴ طبقه و پروژه ۱۷۲ متری در بولوار شهید صادقی ۶ اشاره کرد.
مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه در عین حال یادآور میشود: ممکن است برخی از ساکنان بافت استطاعت مالی کافی برای مشارکت نداشته باشند. چراکه عمده املاک ریزدانه است و نمیتوانند از قطعات بزرگتر استفاده کنند. گرچه بارها در نوسازی طرح بازنگری شده و قطعات بزرگتر در طرح به قطعههای کوچکتر ۲۵۰ متری نیز تبدیل شد.
قولنامهای میفروشند، ملکی خریدارند
قربانیان، ارزش تملک هر متر عرصه در بافت فرسوده آبکوه را به طور میانگین ۲ تا ۳ میلیون تومان دانسته و میافزاید: عمده املاک بافت فرسوده آبکوه به صورت قولنامه وقفی است و مبلغ کارشناسی شده از سوی شهرداری با لحاظ کردن همه فاکتورها تعیین شده است.
وی میافزاید: در حال حاضر تمامی اقدامات تملک بر اساس درخواست ساکنان و به صورت توافقی صورت میگیرد.
مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه در خصوص علت گلایهمندی برخی از ساکنان بافت آبکوه، توضیح میدهد: عمده املاک موجود در طرح، قولنامهای و در اراضی وقفی هستند و قیمت خرید و فروش این پلاکها نیز بر همین اساس انجام میشود. اما برخی از ساکنان خواستار خرید منزل ملکی سنددار در محدوده دیگری هستند که پول آن از فروش ملک قولنامهای خود به شهرداری عاید شده است.
بالا بودن بهای خدمات عمومی، علت کندی کار در امور مشارکت
قربانیان با بیان اینکه بهای خدمات عمومی(پروانه ساختمانی) در بافت فرسوده آبکوه بالا است، اظهار میکند: هزینه بالای پروانه ساختمانی برای اجرای پروژههای مسکونی به نسبت بافتهای همجوار زیاد است. برای رفع این مشکل لایحهای به شورای اسلامی شهر مشهد ارسال شد تا بهای خدمات تعدیل شود.
وی تصریح میکند: بافت دارای شرایط ویژهای است و به مشوقهایی نیاز دارد تا سرمایهگذاران و صاحبان املاک در طرح، تشویق به ساخت و ساز شوند.
قربانیان بیان میکند: کلیات این لایحه در صحن علنی شورا مطرح و مورد تصویب قرار گرفت. اما برای بررسیهای بیشتر این لایحه به کمیسیونهای تخصصی شورا رفته و بررسیهای بیشتر در این خصوص در دست انجام است.