به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، نظام مهندسی ساختمان یکی از نهادهایی است که در راستای حمایت از مهندسان و نظارت بر فعالیت‌های ساختوساز شهری و روستایی به فعالیت می‌پردازد و از آنجا که این سازمان به صورت حرفه‌ای عمل کرده و ارتباطی تنگاتنگ با زندگی افراد دارد همواره از نظر عملکردی مورد توجه بوده است؛ خبرگزاری فارس خراسان رضوی با هدف بررسی مشکلات ساختوساز شهری، بلندمرتبهسازی، بافت‌های فرسوده و همچنین وظایف این سازمان میزگردی را با حضور چند تن از کارشناسان سیدمهدی درهمی، رئیس سابق منطقه بین‌المللی گردشگری سپاد؛ سعید برادران همتی، رئیس و عضو اصلی گروه عمران نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی؛ مزدا نوبری، مدیرگروه آموزش و پژوهش کمیته معماری نظام مهندسی خراسان رضوی و محسن ایران‌منش، عضو شورای حل اختلاف نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی برگزار کرده که در ادامه می‌خوانید.
فارس: همانطور که مستحضر هستید نظام مهندسی یکی از سازمان‌های مهم در شکل‌گیری ساختار شهری است اما آنطور که باید و شاید اثرات دیدگاهی آن در شهر به ویژه در مشهد مقدس دیده نمی‌شود در این ارتباط توضیحاتی ارائه بفرمایید.
سید مهدی درهمی: از نظر ما سازمان امروز دارای یک سری اختلالات شده و میزان سرویس‌دهی و کیفیت سرویس‌دهی آن کاهش یافته و این افت سرویس‌دهی سبب کاهش اعتماد اعضا به سازمان و عموم جامعه به سازمان نظام‌مهندسی شده و متاسفانه بروکراسی کند و کاغذی هنوز در سازمان وجود دارد و باید این عقب‌ماندگی ساختار را ساماندهی و به سمت فسادستیزی حرکت کند، همچنین امروز ارتباط اعضا و سازمان نارسا بوده و سبب نارضایتی اعضا شده که باید تقویت این ارتباط صورت گیرد.
در حال حاضر که در شرایط رکود در صنعت ساختمان قرار داریم، نظام مهندسی می‌تواند نقش تسهیل‌گر داشته باشد و نهادهای مرتبط به ساختوساز را تشویق کند تا راه‌گشا باشند و همین اندک سرمایه در صنعت ساختمان تبدیل به پروژه شود اما آنچه امروز رخ می‌دهد عکس این موضوع است و در حقیقت نهادهای قانون‌گذاری و شهر مشهد در خلاف تشویق توسعه صنعت ساختمان گام برمی‌دارند که سبب افزایش رکود می‌شود.
سعید برادران همتی: نظام مهندسی ساختمان به‌عنوان یک سازمان خدماتی فعالیت می‌کند و حیات ما در گرو این است که جایگاه خود را در جامعه داشته و خدمات مطلوب را ارائه دهیم و کیفیت خدمات و پولی که از مردم دریافت می‌کنیم باید متناسب با آن خدماتی که ارائه می‌دهیم باشد.
یکی از اهداف این است که خدمات داده شده کیفیت پیدا کند و حق‌الزحمه قانونی و مشروع را از مردم دریافت کنیم.
بحث دیگر موضوع جوانان و نیروهای جدید در سازمان است اگر ما بتوانیم برای آنها حرفه‌ای تعریف کنیم بزرگترین خدمتی است که به جامعه مهندسین کرده‌ایم البته کنترل و محدود کردن در فارغ‌التحصیلان رشته عمران است که باید این موضوع مورد توجه باشد و به‌اندازه بازار کار در کشور باید فارغ‌التحصیل داشته باشیم.
فعالیت‌های موازی در ساختوساز نیز باید حذف شود، چندین ارگان در این زمینه فعالیت می‌کنند و باید با اختیاراتی که نظام‌مهندسی دارد این فرایند را تسهیل کند و منجر به سردرگمی مردم نشود و هزینه‌های مازاد را برای مردم جلوگیری کند.
مزدا نوبری: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که صنعت ساختمان سهم مهمی را در گردش پول و شاخص‌های اقتصادی کشور به خاطر ظرفیتی که برای اشتغال و ایجاد شغل در مقیاس بالا دارد، به خود اختصاص داده است.
توصیه‌های حوزه حاکمیتی کشور و همچنین به‌حکم مطلق عقلی باید ما اقتصاد خود را از اقتصاد وابسته به نفت جدا کنیم، نشان می‌دهد که این وضعیت نیازمند یک نظام‌مهندسی سازمان‌یافته است و نمی‌توان آن را با شیوه‌های سنتی و ملوک‌الطوایفی سازماندهی کنیم.
در رشته معماری فرایندی که برای این رشته تعریف و بعد در معماری اجرایی شود کاملاً بی‌ارتباط است و سازمان نظام‌مهندسی اقداماتی که برای نظام‌مهندسی انجام می‌دهد گنگ و بی‌دلیل بوده و هزینه سربار برای ساختمان ایجاد می‌کند که باید هرچه سریع‌تر به داد این فاجعه برسیم و سامان دادن به معماری یک اصل و دستور از سوی مقام معظم رهبری است که باید به آن توجه ویژه شود و متأسفانه امروز 90 درصد فرآیند تعریف‌شده در رشته معماری در اجرا نقشی ندارد که در نهایت سبب نارضایتی مردم می‌شود.
محسن ایران‌منش: یکی از بزرگترین مشکلاتی که جامعه مهندسی را رنج می‌دهند سوری‌گری است صوری گری درزمینهٔ مجری ذی‌صلاح معضلی شده که اعتماد کارفرمایان از مهندسان سلب شده است
مشکل دیگری که باعث سلب اعتماد جامعه شده بحث امضا است و بحث ارجاع کار و نظارت تا حدودی کم شده و به سمت طراحی سوق یافته و رقابت در جامعه مهندسی از بین رفته و جامعه‌ای که رقابت نداشته باشد پویا نیست
در بین مدیریت شهری سازمان نظام‌مهندسی جایگاه خوبی در حال حاضر ندارد و اعتلای جایگاه نظام‌مهندسی از اهدافی است که ما دنبال می‌کنیم.
فارس: یکی از موضوعاتی که چندین سال است توسط کارشناسان و مسئولان و مدیران مطرح می‌شود موضوع ساخت‌وسازها بر اساس معماری ایرانی اسلامی است، به نظر شما در این راستا آیا اقدامات موثری در کلانشهر مذهبی مشهد انجام شده است؟
درهمی: در ارتباط با معماری ایرانی اسلامی در ساخت‌وسازهای قدیمی محجوب بودن را می‌بینیم اما در معماری‌های جدید بی‌پردگی را می‌بینیم به طوری که ساختمان‌ها از نظر ساخت کاملا به محیط درونی یکدیگر اشراف دارند که این امر برخلاف موازین اسلامی بوده و از این رو تاکید بر ساختوساز با معماری ایرانی اسلامی می‌شود.
در شهر مشهد از نظر من پیش از اسلامی بودن باید ساختمان‌سازی تعارض با اسلام نداشته باشد و در معماری خطوط قرمز با اسلام را استخراج کرده و بعد آنها را در ساخت‌وسازها مدنظر قرار دهیم.
البته باید توجه داشته دوره ایلخانی از عشق اسلام آجرکاری نکردند و در دوره صفوی نیز از عشق اسلام کاشی‌کاری نشد بلکه ذائقه معماران آن دوره بود و گنبد به خاطر اسلام نیست که ساخته می‌شود و تنها برای پوشش سقف‌های بزرگ است و با توجه به متریال گذشته باید شکل قوس به آن داده می‌شد و در کلیساهای اروپایی نیز می‌بینیم گنبد وجود دارد و این ارتباطی به اسلام ندارد.
نوبری: معماری ایرانی و اسلامی را نباید از هم تفکیک کرد و معماری اسلامی ایرانی قبل از اینکه یک‌شکل باشد یک اندیشه و تفکر است. معماری ایرانی اسلامی یک تعریف ساده دارد هر معماری به نیازهای فطری انسانی و اخلاقی بهره‌برداران اصولی‌ترین پاسخ را دهد معماری ایرانی اسلامی است و این معماری در هزار سال گذشته این اقدام را انجام داده و حال اگر این موارد را با مدرن‌ترین متریال‌ها انجام دهیم این خود معماری ایرانی اسلامی است و از همان گذشته تا به امروز این معماری تکنولوژی خود را با اقلیم هماهنگ می‌کرده است.
در معماری ایرانی اسلامی باید ساختمان‌ها به‌گونه‌ای باشد که در تعارض با اسلام نباشد و در مشهد قدیم به‌گونه‌ای ساخته‌شده بود که مجاور در خدمت زائر حضرت رضا بود امروز ما بافت پیرامون حرم رضوی را به‌گونه‌ای می‌سازیم که زائر باید در خدمت مجاور باشد و نگاه تغییر یافته است.
متأسفانه واژه‌ای به نام بافت فرسوده را نامگذاری کردیم و حکم به قلع این بافت می‌دهیم درحالی‌که این بافت سالخورده و هویت ما است و باید این بناها را حفظ و مشکلات آن را درمان کنیم و باید باززنده‌سازی در این بناها صورت گیرد.
ما بخش زیادی از بافت پیرامونی حرم حضرت رضا(ع) را از دست دادیم و به یک نگرشی که به‌هیچ‌وجه هویت شهر مشهد را نمی‌شناخت سپردیم که به‌صورت غیرعلمی صحبت از نوسازی می‌کرد.
فارس: بلندمرتبهسازی در اطراف حرم رضوی که به تازگی افزایش نیز داشته را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا به نظر شما مشهد نیازمند بلندمرتبهسازی است یا خیر؟
درهمی: شورای عالی شهرسازی خط آسمان شهر مشهد را 23 متر عنوان کرده مگر اینکه اقدام اصولی در ارتباط با پهنه‌ها انجام شود. در واقع این قانون عکس‌العمل شورای عالی شهرسازی در مقابل آشفتگی در شهر مشهد در ارتباط با بلندمرتبهسازی در سال‌های قبل بود و اتفاقاتی که در شهر مشهد در سال‌های گذشته رخ داد سبب شد تا آنها این خطوط را در نظر بگیرند.
برنامه‌ریزی شهری تابع نظراتی است که باید از آن استفاده شود ما متاسفانه بدون اینکه مبانی نظری را در شهر مشهد مورد توجه قرار دهیم شروع به دادن مجوز برای بلندمرتبهسازی کردیم و فکر کردیم با این کار به شهر رونق می‌بخشیم درحالی که این توسعه مطالعه نشده تجربه غرب در دهه 1950 است و بلندمرتبهسازی از تئوری‌های شهر متراکم در مقابل تئوری شهر پراکنده است.
بلندمرتبهسازی مطالعه نشده نظم جامعه را به هم می‌زند و محیط طبیعی را نیز با مخاطراتی مواجه می‌کند بنابراین باید سرمایه‌های سرمایه‌گذاران را به سمتی حرکت داد که به نفع شهر و سرمایه‌گذار باشد و ساختمان‌سازی با زیرساخت‌های شهری و تأسیسات شهری صورت گیرد زیرا در غیر این صورت با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم.
نباید هیچ مدیر شهری با نظر شخصی خود برای توسعه شهر مشهد برنامه‌ریزی کند و امروز رکود در مشهد بیش از سطح کشور است چون سلیقه‌ای عمل شده و می‌توان از مدیریت شهری گذشته شهر مشهد به دلیلی توسعه افسارگسیخته و کنترل نشده ساخت‌و سازها خرده گرفت.
بلندمرتبهسازی هر وقت به نیاز تبدیل شد باید انجام شود و مشهد به دلیل توسعه افقی بیش از حد، نیاز به توسعه عمودی دارد.
نوبری: یکی از راهکاری‌ها توسعه شهر بلندمرتبهسازی است اما اینکه کجا بلندمرتبهسازی شود بسیار مهم است و در اطراف حرم رضوی طرحی کشیده شده که به تراز اقتصادی صفر کار خود را آغاز کرده که این‌یک اقدام غلط است و بعد با توجه به سودآوری بلندمرتبهسازی در اطراف حرم رضوی ایجاد شده و با بلندمرتبهسازی در اطراف حرم رضوی مخالف هستیم زیرا با زندگی اسلامی ما تعارض دارد اما تأکید می‌کنم این مخالفت با بلندمرتبهسازی در شهر مشهد نیست.
ایران‌منش: در سال‌های اخیر شاهد ساخت‌وسازهای فراوان و بلندمرتبهسازی در قالب هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌ها در اطراف حرم مطهر رضوی هستیم که به این موضوع ایرادات فراوانی وارد است، مشهد یکی از کلانشهرهای مذهبی است که سالانه زائران زیادی را میزبانی می‌کند اما این دلیل بر بلندمرتبهسازی در پیرامون حرم رضوی نمی‌شود.
اینکه بدون مطالعه دست به بلندمرتبهسازی زده شود مشکلات عدیده‌ای را به وجود می‌آورد و به نظر من برای این کار باید اقدامات کارشناسانه انجام و سپس به مرحله اجرا گذاشته شود.
فارس: بسیاری از مهندسان در حال حاضر نسبت به اجرای طرح ارجاع کار گلایه‌مند هستند، طرح ارجاع کار که توسط نظام مهندسی اجرا می‌شود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
درهمی: طرح ارجاع کار نمی‌تواند کار خلق کند و به دنبال عدالت در کار بین مهندسین بوده و در این طرح نظارت به مهندس سپرده شده مالک و ناظر ارتباط مالی مستقیم ندارند تا از هرگونه تخلف جلوگیری شود که البته این موضوع سبب عدالت کار بین مهندسان شده است اما در اجرای آن کاستی‌هایی وجود دارد زیرا این طرح همزمان با رکود اجرا شده و عده‌ای از مهندسان فکر می‌کنند این عدم کار به دلیل طرح ارجاع کار است در حالی که دلیل اصلی رکود در کشور و شهر مشهد است و باید طرح ارجاع رقابتی‌تر شود و مهندسی که خوب کار می‌کند باید ارجاع کار به وی نیز بیشتر شود.
امروز هزار و 200 مهندس متقاضی کار در نظام مهندسی خراسان رضوی ثبت‌نام کرده‌اند و 32 هزار و 700 مهندس نظام مهندسی داریم پس مشاهده می‌کنیم مشکلاتی وجود دارد که نیازمند رسیدگی و بررسی است.
برادران همتی: طرح ارجاع کار با هدف توزیع عادلانه کار بوده است و وقتی یک سرمایه‌گذاری کاری انجام می‌دهد باید رابطه مالی ناظر و مالک قطع باشد و مالک نباید به‌صورت مستقیم مهندس ناظر را انتخاب کند تا احتمال تبانی کاهش یابد.
اما حجم کارها به‌شدت کاهش و تعداد مهندسان نیز به 8 برابر افزایش یافته که با این وضعیت طبیعی است که به تعدادی از مهندسان کار داده نشود و باید در اجرای این طرح دقت بیشتری شود.
فارس: با وجود مهندسان ناظر هنوز ما شاهد تخلفات بسیار در حوزه ساختوساز هستیم، نظام مهندسی تا چه میزان می‌تواند جلوی تخلفات ساختمانی را بگیرد؟
برادران همتی: نظام‌مهندسی در حوزه سازه ثابت کرده که می‌تواند کارهای مهمی انجام دهد به صورتی که اگر درگذشته زلزله‌ای می‌آمد 80 تا 90 درصد شهر تخریب می‌شد اما امروز با جرئت می‌توان گفت 50 درصد شهر می‌ماند و این به دلیلی برخورد منطقی است و هر ایرادی نیز به مهندسی گرفته شد راه‌حل آن را ارائه دادیم و این اقدام با حمایت سایر ارگان‌ها مانند شهرداری بود.
هماهنگی باید به ارگان‌ها وجود داشته باشد و وقتی مهندس ناظر اعلام به تخلف در ساختمانی می‌کند شهرداری باید با سرعت آن را تعطیل کند. سازمان نظام مهندسی سازمان اجرایی ندارد و موارد تخلف باید به شهرداری منعکس شود و شهرداری قدرت اجرایی دارد. متأسفانه مهندس ناظر تبدیل به یک ابزار شده و برخی از تخلفات ادامه می‌یابد و باید شهرداری محکم بایستند و با سرعت و بدون دریافت جریمه تخلف، ساختوساز در ساختمان متخلف را تعطیل کند.
ایران‌منش: نظام مهندسی به خوبی در سال‌های اخیر به وظایف خود در ساخت‌و سازهای شهری عمل کرده و آثار آن را می‌توان در شهر مشهد به خوبی دید اما اینکه گفته می‌شود نظام مهندسی با تخلفات برخورد نمی‌کند صحیح نیست چون اعلام تخلفات از سوی مهندسان به شهرداری صورت می‌گیرد و این شهرداری‌ها هستند که باید برخورد جدی با تخلفات داشته باشند.
فارس: به عنوان سئوال پایانی در آستانه برگزاری انتخابات نظام مهندسی ساختمان قرار داریم و مشاهده می‌کنیم برخی با تشکیل حزب‌ها و ائتلاف‌های مختلف رنگ و چهره سیاسی به این انتخابات داده‌اند آیا این موضوع مسئله‌ساز نمی‌شود؟
درهمی: سیاست و سیاسی‌کاری در نظام مهندسی کار درستی نیست و شخصیت‌هایی کاریزمایی که کشور به آن تکیه کرده و کشور ما را در جهان مطرح کرده‌اند را نباید در عکس‌های انتخاباتی جامعه مهندسان استفاده کنیم زیرا اثبات این موضوع که مقام معظم رهبری به لیست مدنظر نظر مساعد دارند این اثبات چگونه است و هیئت اجرایی و نظارت انتخابات باید شدیداً با این موضوع برخورد کنند و کسانی که از تصاویری در نظر ما جنبه تقدس دارند استفاده ابزاری کرده باشد باید بدون استثنا محروم و حذف شوند تا درسی برای آینده شود.
برادران همتی: مداخله مسائل سیاسی در امور غیرمرتبط کاملا ناصحیح بوده و ما یک تشکل حرفه‌ای هستیم و نباید مباحث سیاسی وارد آن شود و اینکه برخی با استفاده از تصاویر خاص می‌خواهند رای بیشتری کسب کنند صحیح نبوده و باید هیئت اجرایی با این مباحث برخوردی جدی داشته باشد.
…………………………………………………………
گفت‌وگو از: سید زهیر موسوی و نجمه موسوی‌زاده
