به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، قطار شهری با قابلیت حرکت روی زمین و یا تونل امروزه در دنیا جهت انجام سفرهای درون شهری با کیفیت مطلوب به منظور تردد ایمن، راحت، سریع، سالم، دقیق، ارزان، مناسب، اقتصادی، منظم و روان با بهره‌گیری از آخرین استانداردها و فناوری‌های روز دنیا به‌کار می‌رود. این وسیله برقی، راه‌حل کلیدی مهمترین معضلات کلان‌شهرهای دنیا یعنی ترافیک و آلودگی هوا است.
پیشینه مترو در ایران به سال ۱۳۷۷ و راه‌اندازی مترو یا همان قطار شهری تهران برمی‌گردد. با احداث مترو در تهران، زمزمه‌هایی راه‌اندازی این وسیله نقلیه مدرن شهری در دیگر شهرهای بزرگ ایران آغاز شد. مطالعات جامع حمل و نقل شهر مشهد بین سال‌های ۷۳ تا ۷۸ نیاز مشهد را چهار خط اصلی مترو برآورد کرد.
با اتمام فاز مطالعاتی، خط یک قطار شهری شروع به ساخت و پس از ۱۰ سال صرف زمان و حواشی بسیار در سال ۱۳۸۹ خط یک قطار شهری مشهد با ۹ واگن و طول ۱۹ کیلومتر از انتهای نخریسی تا انتهای وکیل‌آباد آغاز به‌کار کرد. این خط به‌طور میانگین روزانه ۱۲۰ هزار نفر را جا‌به‌جا میکند.
مسیر خط دو قطار شهری مشهد به طول ۱۴٫۵ کیلومتر از انتهای طبرسی شمالی پایین روستای کشف شروع می‌شود و بعضی از مراکز جمعیتی مجاور که عمدتاً طبقات محروم در آنجا ساکن هستند با طی کمترین فاصله به یکی از ایستگاه‌های خط ۲ دسترسی خواهند داشت. این خط سپس با عبور از میدان سعدی و خیابان دانشگاه و میدان تقی‌آباد ضمن عبور از ایستگاه تقاطعی با خط یک دسترسی ویژه‌ای به مرکز خرید زیست‌خاور خواهد داشت و در نهایت ایستگاه آخر خط مذکور با عبور از زیر پارک کوهسنگی و میدان تلویزیون و میدان فضل بن شاذان (جام عسل) در انتهای بلوار فکوری خواهد بود.
خط سوم قطار شهری نیز از ترمینال اتوبوسرانی در انتهای خیابان امام رضا(ع) تا فلکه آب و صحن جامع رضوی ادامه داشته و با عبور از چهارراه خسروی و میدا شهدا از طریق بولوار جانباز به بزرگراه امام علی(ع) خواهد رسید. ایستگاه آخر این خط پایان اراضی الهیه و در محل احداث ترمینال جدید اتوبوسرانی برون شهری غرب مشهد، خواهد بود.
این خط، ظرفیت جابه‌جایی مسافر تا ۲۰۰۰۰ نفر در ساعت در هر جهت دارا بوده و مساحت اراضی قطار شهری روی هم رفته ۴۶ هکتار است. در ادامه با کیانوش کیامرز مدیرعامل شرکت ساخت قطارشهری مشهد پیرامون موانع و مشکلات توسعه و طرح‌های آتی این شرکت به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانیم.
تسنیم: جناب کیامرز اتمام خط دو قطار شهری مشهد به کجا انجامید؟
کیامرز: فاز اول خط ۲ قطار شهری مشهد به طول ۸ کیلومتر از ۲ اسفند ۱۳۹۵ شروع به‌کار کرد. تلاش ما بر این است تا انتهای امسال ۲٫۵ کیلومتر بعدی یعنی تا ایستگاه شریعتی به مدار مسافرگیری وارد و شروع به‌کار کند. در واقع تا امروز از ۱۴٫۵ کیلومتر خط ۲ با احتساب فاز دوم ۱۰ کیلومتر یعنی از انتهای طبرسی شمالی تا میدان شریعتی به بهره‌برداری رسیده و الباقی را هم امیدواریم در سال ۹۷ به اتمام برسد.
تسنیم: این تاریخ قطعی است؟
کیامرز: بله. اگر اتفاق عجیب و غیرقابل پیش‌بینی نیافتد بله تا آخر اسفندماه قطعی خواهد بود.
تسنیم: برای مسیر باقیمانده چه میزان اعتبار نیاز است؟ آیا این اعتبار فراهم شده است؟
کیامرز: برای راه‌اندازی ۴ کیلومتر باقیمانده به ۶۰۰ میلیارد‌تومان اعتبار نیاز است که شهرداری مشهد ۲۰۰ میلیارد‌تومان آن را تقبل کرده که ۱۰۰ میلیارد‌تومان آن شامل وام و فروش تملکات می‌شود. ۴۰۰ میلیارد‌تومان باقیمانده نیز مقرر شده تا از طریق فروش اوراق مشارکت تامین شود تا بدین صورت کل خط تا انتهای سال ۹۷ به بهره‌برداری کامل برسد.
تسنیم: آیا تعهدات دولتی پیرامون قطار شهری مشهد تا امروز به صورت کامل محقق شده است؟
کیامرز: اگر بخواهیم دقیق‌تر نگاه کنیم باید به سال ۹۵ بازگردیم. در آن سال تقریباً ۷۰ درصد تعهدات دولت محقق شد. در سال ۹۶، حدود ۹۰ درصد تعهدات دولتی محقق شد و در سال ۹۷ هرچند میزان بودجه تخصیصی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یافته اما تا حدود زیادی عملی شده است.
تسنیم: آیا عدم تحقق تعهدات و بودجه‌های پیش‌بینی شده‌ای که اشاره کردید در پیشرفت پروژه خلل جدی وارد نکرده است؟
کیامرز: در واقع پایه بودجه قطار شهری بسیار کم است و تنها با کمک از منابع دیگر مانند صندوق توسعه ملی باید به پیشرفت پروژه امیدوار بود. اگر طبق برنامه ۹۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت مجوز فروش بگیرد و انجام شود می‌توانم بگویم سال ۹۷ از لحاظ عملیاتی سال بسیار خوبی در پیش خواهد بود.
تسنیم: آیا زمانی برای اتمام تمامی خطوط قطار شهری در حال انجام می‌توانید تخمین بزنید؟
کیامرز: پیرامون خط دو که با این ۶۰۰ میلیارد تومان سال ۹۷ به پایان خواهد رسید و الباقی هم به شرط فروش همان اوراق مشارکت که حدوداً ۵۰ درصد عملی است. مسلماً طبق برنامه به پیش خواهیم رفت.
تسنیم: خط سه قطار شهری مشهد در چه وضعیتی است؟
کیامرز: خط ۳ قطار شهری مشهد در سال ۱۳۹۵ با بودجه ۱۰۹۰ میلیارد تومانی شروع به‌کار کرد. قرارداد حفاری ۲۸٫۵ کیلومتری تونل با قرارگاه خاتم‌الانبیاء بسته شد که طبق برنامه و اگر به‌مشکل غیرمترقبه‌ای برخورد نکنیم تا پایان سال ۱۳۹۸ و اواسط ۹۹ خواهیم توانست ۲۸٫۵ کیلومتر تونل را به‌همراه زیرساخت‌های هسته مرکزی به اتمام برسانیم. تا به امروز ۷ کیلومتر از حفر تونل به پایان رسیده، یک دستگاه حفاری در حال حاضر در نزدیک تقاطع فرامرز‌عباسی و جانباز و دیگری در حوالی باب‌الجواد مشغول به‌کار هستند. باید گفت راه زیادی تا تحقق خط ۳ باقیمانده است.
تسنیم: بودجه تخمینی برای این احداث خط چقدر است؟
کیامرز: بدون احتساب تورم برای راه‌اندازی کامل خط سه ۶۰۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است که مجموعاً ۲۸ ایستگاه در این خط احداث خواهد شد.
تسنیم: اعدادی که می‌فرمایید با بودجه‌های معمول شهری در تناقص و بسیار فراتر است؟
کیامرز: ببینید در تمام دنیا سیستم‌های مترو بودجه اختصاصی دارند وگرنه با بودجه معمول امکان انجام این‌گونه پروژه‌ها نیست. به عنوان مثال برای همین خط سه هزینه احداث تونل به تنهایی چیزی حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان است. پیرامون ۵۰۰۰ میلیارد تومان دیگر به دنبال سرمایه‌گذار هستیم و یا از طریق صندوق توسعه ملی و یا اخذ مجوز فروش اوراق مشارکت بتوانیم الباقی این بودجه در جهت راه‌اندازی خطوط تامین کنیم.
تسنیم: این بودجه فراتر از تصور، خللی در احداث قطار شهری مشهد تا امروز ایجاد نکرده است؟
کیامرز: خوشبختانه در تمامی دوره‌های شهرداری نیز هر کدام از شهردارها فارغ از خط و ربط سیاسی، از زمان تصدی آقای نوروزی و بنی‌هاشم تا پژمان و خامسی همگی نسبت به اجرای قطار شهری دید مثبت و اولویت‌داری را در برنامه‌های خود داشته‌اند؛ به همین دلیل تا امروز روند احداث قطار شهری مشهد در کوران تغییرات مدیریتی مغفول نمانده است. همچنین باید بگویم در هیچ کجای دنیا احداث قطار شهری پروژه‌ای سودده نبوده است. بلکه از جهت حمل و نقل آسان، کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت فسیلی مورد توجه بوده و از این نظر چندین برابر سودده است.
تسنیم: دولت در این میان چه نقشی دارد؟
کیامرز: اگر بنا به کمک دولت باشد، باید سالی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیارد برای هر کدام از خطوط تامین شود اما در سیاستَ‌های کلان دولت با توجه به کسری بودجه و مشکلات دیگر، این موضوع یعنی تعریف بودجه کلان برای احداث خطوط مترو اولویت نیست.
تسنیم: با این حال پیشرفت پروژه قطار شهری مشهد قابل قبول بوده است؟
کیامرز: شرایط قطار شهری در مشهد متفاوت است. در شهرهای بزرگ اکثراً ۳ تا ۵ خط قطار شهری تعریف شده که غالباً یک خط آن هم به‌صورت نیمه‌کاره و آزمایشی شروع به‌کار کرده، تنها تهران و مشهد است که چند خط در حال فعالیت دارند. با توجه به این موضوع که ۱۰ سال از راه‌اندازی خط اول قطار شهری مشهد به‌صورت کامل می‌گذرد شرایط پیشرفت و احداث خطوط دیگر کاملاً مساعد و مثبت است.
تسنیم: از مترو مشهد – گلبهار چه خبر؟
کیامرز: احداث این خط از مترو به شرکت شهرک‌های اقماری سپرده شده است. در واقع بودجه مستقیم دولتی داشته و از شهرداری مشهد بودجه‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد. البته مشورت فکری و کاری با این گروه داریم اما همکاری مستقیم خیر. تا آنجا که بنده مطلع هستم از حدود ۴۰ کیلومتر خط این مسیر، ۵۰ درصد آن زیرسازی شده است. این گروه درصدد اخذ سرمایه‌گذار هستند و چنانچه این موضوع محقق شود به گمانم ظرف سه سال آینده بتوان به بهره‌برداری از این خط امیدوار بود.
تسنیم: شنیده‌ها از نقش پر رنگ چینی‌ها در احداث قطار شهری مشهد خبر می‌دهد؟
کیامرز: درباره خط یک قطار شهری مشهد به جرأت باید گفت اروپایی‌ها بودند که در راه‌اندازی این خط نقش پررنگی ایفا کردند. مجموعه شرکت‌های اروپایی مانند زیمنس آلمان با همتایان ایرانی مشارکت کردند و چینی‌ها عملاً نقشی در راه‌اندازی خط یک نداشتند. از طرف دیگر با افزایش تحریم‌ها و مشکلات خرید از اروپا مجبور شدیم به‌سمت چینی‌ها برویم؛ هرچند باید بگویم چینی‌ها در سال‌های اخیر در زمینه سیستم‌های حمل و نقل شهری بسیار پیشرفت داشته و تقریباً با سیستم‌های پیشرفته و به‌روز اروپایی برابری می‌کنند.
در نتیجه خط دوم قطار شهری ترکیب چینی – ایرانی بود و در حال حاضر از کیفیت و شرایط راضی هستیم هرچند با دور زدن تحریم‌ها برخی اجناس خاص و تجهیزات را با واسطه خریداری کردیم.
تسنیم: در حال حاضر نیروی کار چینی در شرکت قطار شهری مشغول به‌کار است؟
کیامرز: با توجه به همکاری شرکت تی.دبلیو.ام ایران و شرکت واگن چین برای دوره‌های تعمیر و نگهداری نیروی متخصص به‌صورت چند هفته‌ای به اینجا ارسال می‌شوند اما در بخش نیروی کار با افتخار باید بگویم در بخش‌های ساختمانی تمام نیروهای ما ایرانی هستند.
تسنیم: آمار افراد مشغول به‌کار در مجموعه قطار شهری مشهد را در اختیار دارید؟
کیامرز: با مجموع پیمانکاران، سرکارگران، کارگران و مشاوران حدود ۵ هزار نفر اشتغال‌زایی مستقیم در قطارشهری مشهد به وجود آمده است. در کنار این موضوع اشتغال‌زایی غیرمستقیم ما حدود ۱۵۰۰۰ نفر است.
تسنیم: صحبت‌های متناقضی پیرامون کیفیت قطار شهری مشهد به‌ویژه واگن ها در قدیم‌الایام بوده است. نظر شما چیست؟
کیامرز: خط یک ما تماماً استاندارد اروپایی است. خط دو ما هم به جرات می‌توانم بگویم با خط یک برابری میکند. با توجه به سخت‌گیری‌هایی که با طرف چینی داشتیم بهترین کیفیت را در قطعات و اجرا شاهد هستیم. در مجموع باید بگویم مترو مشهد چه از لحاظ اجرا و چه کیفیت و استاندارد جزء بهترین خطوط متروی ایران است.
تسنیم: بحث امنیت قطار شهری مشهد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کیامرز: با افتخار اعلام می‌کنم جزء اولین شهرهای کشور هستیم که سیستم سیگنالینگ قطار شهری یعنی «سی وی فور» را پیاده کرده‌ایم؛ این سیستم میزان خطا را ۱۰ به توان منفی ۹ کاهش می‌دهد. شرکتی ایرانی با همکاری طرف چینی این سیستم را پیاده‌سازی و به‌زودی شاهد عرضه آن در تمام خطوط ریلی شهری و برون‌شهری هستیم.
تسنیم: بحث سیستم اعلام حریق و عدم تکمیل سیستم اطفاء را نیز توضیح دهید.
کیامرز: ببینید در تمام دنیا زمانی که یک خط قطار شهری پیشرفتی ۸۰ درصدی داشته باشد یعنی به جای ۵ دقیقه هر ایستگاه بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه میزبان قطار باشد از خط شهری تحت عنوان «بهره‌برداری آزمایشی» شروع به‌کار میکند. به عنوان مثال در خط دوم ما سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق و خروجی‌های اضطراری آن چیزی حدود ۵ ماه بعد از بهره‌برداری آزمایشی تکمیل شد. این موضوع در جهت صرفه‌جویی در زمان و بیت‌المال امری مرسوم در جهان است و موضوع خاصی نیست.
