به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، فتح الله گولن متولد 1941 ارزروم ترکیه،  بنیان گذار و رهبر جریانی است که با نام خود او شناخته می‌شود. جریان تحت رهبری او که جریانی دینی شناخته می‌شود، دارای صدها مدرسه در ترکیه و صدها مدرسه با تمایل دینی و ترک‌گرایانه در خارج ترکیه – از جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز گرفته تا روسیه و مغرب و اوگانداو کنیا و بالکان است.

این جنبش دارای جراید مختلف از جمله روزنامه‌ها، مجله‌ها و نیز شبکه‌های تلویزیونی متعدد و هم چنین شرکت‌های تجاری و مؤسسات خیریه فراوانی است. از این گذشته، این جنبش در بسیاری از کشورهای جهان، مراکز فرهنگی تاسیس کرده و نشست‌ها و همایش‌های سالانه منظمی از سوی این جنبش در انگلیس، اتحادیه اروپا و امریکا برگزار می‌شود.

فتح‌الله گولن معتقد است که آمریکا و مجموعه غرب، اکنون به قدرت‌های جهانی‌ای تبدیل شده‌اند که چاره‌ای جز همکاری با آنها وجود ندارد. او قفقاز و جمهوری‌های آسیای مرکزی و بالکان را حوزه حیاتی ترکیه می‌شمارد، چرا که در این کشورها، جمعیت قابل توجهی از ترک زبانان اگر چه با گویش‌های متفاوت زندگی می‌کنند. لذا وی معتقد است: اگر روزی قرار باشد که ترکیه جایگاه گذشته خود را – همانند دوره عثمانی ـ بازیابد و به یکی از مهمترین کشورهای جهان تبدیل شود، باید در میان ترک‌های دیگر کشورها نفوذ خود را بگستراند.

اگر چه در ابتدا اردوغان و حزب تحت رهبریت او به عنوان شاگردان مرحوم نجم‌الدین اربکان شناخته می‌شدند اما با گذر زمان تمایلات و وابستگی‌های آنها نسبت به گولن آشکار شد. از سوی دیگر اربکان نیز به افشاگری علیه این جریان پرداخته چند ماه پیش از مرگش اردوغان را خزانه‌دار اسرائیلی‌ها نامید.

در دهه 1960 سازمان سیا  وظیفه برقراری ارتباط با جریانات اسلامی در جهان اسلام را به عنوان ماموریت خود تعریف کرد تا با استفاده از یک گفتمان اسلامی در برابر جریان کمونیسم مقاومت کنند. در این میان فتح الله گولن با توجه به استعداد خوبی که از خود نشان داد تبدیل به چهره ای قابل توجه برای سازمان های امنیتی آمریکا شد و حمایت ها از و برای تداوم فعالیت هایش ادامه یافت. در این مرحله از اوایل دهه 70 میلادی گو.لن فعالیت های خود را از یک تبیلغ ساده دینی خارج و وارد مرحله تشکیلاتی ساختارمند با هسته مرکزی واحد کرد. در این دوره جریان گولن موظف شد تا با نقفوذ در نهادهای دولتی وظیفه مقابله با جریانات کمونیستی را نیز پیگیر شود.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران و موج عظیمی که این انقلاب در ترکیه ایجاد کرد گولن علاوه بر ماموریت مبارزه با کمونیسم ماموریت مبارزه با انقلاب ایران را نیز بر عهده گرفت و به این ترتیب فاز فعالیت های گولن از داخلی به بین المللی گسترش یافت. گولن موظف بود هم در ترکیه و هم در آسیایه میانه و قفقاز با نفوذ انقلاب اسلامی مقابله کند.

نکته جالبی توجه آن که گولن با وجود آن که خود را یک روحانی میداند اما همواره از جریان اسلام سیاسی تبری جسته و شدیدترین مخالفت ها را با آن انجام داده بود. در همه سالهای فعالیت مرحوم نجم الدین اربکان با توجه به تاثیری که او از انقلاب ایران گرفته بود گولن علیه او فعالیت کرد. اما به یک باره با روی کار آمدن اردوغان گولن با اسلام سیاسی آشتی کرده و وارد همکاری تمام عیار با دولت و حزب عدالت و توسعه شد.

در واقع با توجه به این که اردوغان با وجهه ای اسلامی بر روی کار آمده بود و امکان مقاومت نهادهای بروکراتیک لائیک در مقابل او وجود داشت آمریکا که اصلی ترین فرمانده پروژه روی کار آمدن اردوغان بود، به گولن ماموریت داد تا وظیفه تامین نیروی اداری لازم برای اردوغان را برعهده بگیرد.

در این دوره تشکیلات گولن در نهادهای مهم دولتی از جمله سازمان امنیت، وزارت آموزش و دادگستری نفوذی فوق العاده یافتند. همواره این که آیا جریان گولن در درون ارتش دارای نفوذ است یا نه موضوع بحث بوده است اما هیچ گاه امکان برآورد دقیق توان آنها ممکن نبوده است.

گولن 6 سال پیش طی همکاری با اردوغان ارتشی‌هایی را که می خواهستند علیه اردوغان دست به کودتا بزنند تحت عنوان پرونده های ارگنکون و بالیوز دستگیر و محاکمه کرد.

اما از سه سال پیش با تغییر سیاست های اردوغان در قبال این جریان فضای پاکسازی گولنی‌ها از دولت آغاز شد. اردوغان مدعی است که گولنی‌ها او را فریب داده‌اند و در حالی که در ظاهر ادعا می‌کنند که مامور دولتند اما در واقع مامور گولن و از آن طریق مامور سرویس‌های امنیتی خارجی هستند.

نخستین پاکسازی در درون وزارت آموزش رخ داد و پس از آن اردوغان یکی از سخت ترین مراحل یعنی پاکسازی سازمان امنیت و قوه قضاییه را آغاز کرد. در این دوره شاهد کودتای امنیتی گریان گولن عیله اردوغان بودیم که از آن به عملیات های 17-25 ژانویه 2013  یاد می‌شود. در این عملیات ها به یکباره سازمان امنیت به بهانه مبارزه با پولشویی و فساد مالی گسترده در دولت دست به عملیات علیه افراد کابینه زدند به طوری که 4 نفر از اعضای کابینه مجبور به استعفا شده و کابینه اردوغان در آستانه از رسمیت افتادن قرار گرفت. در این عملیات های اردوغان هدف اصلی عملیات قرار گرفت و فسادهای مالی خود او و خانواده او با انتشار حجم قابل توجهی از نوارهای مکالمات او افشا شد.

همچنین در این دوره معلوم شد که جریان گولن هزاران نفر از مردم ترکیه را بدون در دست داشتن هیچ دلیل قانونی شنود کرده و اقدام به پرونده سازی برای آنها کرده است.

در همین دوره گولن دست به یک کودتای نرم و رنگی علیه اردوغان نیز زد که جریانات پارک گزی بود. حوادث پارک گزی که در ابتدا یک اعتراض مدنی نسبت به قطع درختان پارک بود و از  27 می 2013  آغاز شده بود به یکباره وارد فازی غیر قابل پیش بینی شده و تا ماهها کشور ار تحت تاثیر قرار داد.

پس از این کودتای سیاسی و امنیتی که تمام دولت اردوغان را تحت سوال قرار داد اردوغان موج پاکسازی را قدرت داده و عناصر وابسته به گولن در سازمان امنیت و پلیس را پامسازی کرد.

اکنون با آغاز موج  پاکسازی نیروهای گولن در ارتش که از هفته پیش آغاز شده بود این جریان تصمیم به مقاومت  و اقدامی مانند اقدام های پیشین خود گرفته است.
اگرچه در تمام این سال‌ها این جریان در ارتش محفوط مانده بود اما برای نخستین بار در هفته گذشته تعدادی از افسران ارتش تحت بازداشت قرار گرفتند. این عملیات جریان را متوجه جدیت دولت در برخورد با خود کرد و جریان را بر آن داشت تا با پیش چشم گرفتن تمام ریسک‌های پیروزی یا شکست کودتای خود دست به کار شود. در واقع جریان نظامی گولن متوجه شده است که با کودتا یا بدون کودتا در هر حال سرکوب و ریشه کن خواهد شد.

بنابراین طی یک اقدام متهورانه دست به کودتای این شب زدند. اگر در نظر داشته باشیم که تا چند روز دیگر شورای عالی نظامی در ستاد کلاً نیروهای مسلح قرار بود که تشکیل شود و در این شورا با توجه به تحرکات هفته گذشته بی شک علیه جریان کشف شده گولن در ارتش تصمیماتی قرار بود که اتخاذ شود.

جریان گولن در ارتش  در شکل یک هسته مخفیانه با نام “کمیته صلح در جهان” در حال مدیریت اوضاع بود که بر اساس نظریه اول در مورد این کودتا توسط این هسته طراحی، مدیریت و اجرا شده است. مشکل اصلی این هسته پایین بودن درجات نظامی این افراد از سطح عالی ژنرالی بود که با توجه به این مساله بسیاری از کارشناسان نظامی و امنیتی معتقد بودند که در کوتاه مدت امکان کودتای فراگیر توسط گولنی‌ها در ارتش وجود ندارد و آنها در بدترین حالت می‌توانند خرابکاری انجام دهند.