محله نوغان یکی از قدیمی ترین محله های مشهد

 خیابان نوغان مشهد

از محله های قدیمی مشهد محله نوغان است .خیابان اصلی این محله به نام راسته نوغان می باشد که کوچه هایی از آن منشعب می باشد. راسته نوغان در واقع بازار اصلی این محله مشهد بوده که در جهت شمالی جنوبی قرار داشته و انتهای شمالی آن به دروازه نوغان و انتهای جنوبی آن به چهار سوق  تقاطع کوچه سیاهان و نوغان  ختم می شده است. ویژگی نوغان از نظر اجتماعی از خود گذشتگی زنان این محله در زمان شهادت حضرت رضا (ع ) می باشد که به خاطر شرکت در تشییع پیکر حضرت رضا (ع) مهریه قباله ها را به شوهرانشان بخشیدند تا به آنان اجازه شرکت در این مراسم را بدهند….

هنوز هم به خاطر این عمل قهرمانانه زنان محله در ۱۲۰۰ سال گذشته ساکنان فعلی به آن افتخار می کنند. از آثار دیگر موجود در این راسته مسجد امام رضاع ، مسجد پل سنگی ، مسجد محراب خان  آب انباری به نام محراب خان که در گذشته در مجاورت مسجد ساخته شده بود. می باشد . کار و شغل مردم این محله : زارع ، چوپان ، گله دار و بعضی از مشاغل کمیاب چون چکمه دوزی ، حصیربافی ، خرازی ، سنگ تراشی ، عطاری ، کاشی پزی ، کفاشی ، نعل بندی

قدیمی ترین محله ایران
قدیمی ترین محله ایران باهزار و ۵۰۰سال قدمت درمنطقه شمال شرق مشهد روزگار می‌گذراند این نقطه از شهر که فراز و نشیبهای تاریخی فروانی را تجربه کرده درحال تغییر چهره است و هنوز ثبت جهانی نشده است.

به گزارش خبرنگار مهر، نوغان برای کسانی که در حوزه تاریخ تلاش می کنند به عنوان شناسنامه مشهد محسوب می شود.

این محله که ساکنان آن در سال ۲۰۲ هجری قمری به عنوان تشییع کنندگان پیکر مطهر امام رضا(ع) در جو خفقان حکومت عباسی، ولایتمداری و صلابت خود را نشان دادند، اینک در گذر زمان سیمای پیر شده خود را به مهندسان آرمانگرا سپرده است تا فضاهای قدیمی و خوش نقش و هزار خاطره اش با برج های رفیع جایگزین شود.

نوغان ۱۵۰۰ ساله

هم اکنون ۱۲۳۰ سال از رحلت جانسوز امام هشتم شیعیان حضرت رضا(ع) می گذرد، حداقل چند سده قبل از این رخداد غم انگیز محله نوغان محله ای پر آوازه بوده است که از قریه ای به همین نام قامت شهری به خود گرقته و به کوی و برزنی پر رفت و آمد و جذاب برای اهالی دیگر نقاط مثل پاژ، توس و سناباد تبدیل شده است.

هنگامی که با حیله مامون، حضرت رضا(ع) شربت مسموم نوشید و برای دفن در باغ حمید ابن قحطبه به سرزمین توس منتقل شد، این مردم نوغان بودند که با طنین فریاد های توام با اشک خود به استقبال پیکر مطهر فرزند زهرا(س) آمدند.

زنان نوغان که در صلابت و اقتدار و مدیریت خانواده شهره اند، در روزهای آخر صفر سال شهادت مولا، با شیون های سرشار از ارادت خود سنگ تمام گذاشتند و نامشان را در تاریخ ماندگار ساختند.

خادمان رضوی

اولین خادمان رضوی تا سده های طولانی قبل از احداث بنا در حرم رضوی، ساکنان نوغان بودند.

پیرمردانی شریف که هر روز صبح به قصد ادای دین به زائران حضرت و خدمت به مجاوران، محله خاکی نوغان را ۵۰۰ متر طی می کردند و به مرقد منور می پیوستند.

خادم نوغانی با استفاده از روغن و پیه سوز چراغی فراهم و محیط روضه منوره را روشن می کرد وشبانگاه نیز درب را قفل و روانه خانه می شد.

در تاریخ شکل گیری حرم آمده است، در سالهای آغاز ین دفن فرزند پیامبر در مشهد، زمین های اطراف حرم مطهر خالی از سکنه بود و نوغان که یکی از دو آبادی معروف و معتبر توس بود، تنها نقطه مسکونی منطقه محسوب می شد.

به روایت تاریخ، بوبکر شهمرد از پیشکاران نوح بن منصور سامانی، شهادتگاه علی بن موسی الرضا(ع) را آباد کرد.

به گفته ابن بابویه، محمد بن عبد الرزاق طوسی و امیر محمدیه از امرای عهد سامانی، در دوره امارتشان نسبت به مرقد امام (ع) کمال ارادت و توجه را داشتند و تزییناتی در حرم بوجود آوردند.

کاروانسرای های نوغان

در پی شکل گیری و رونق مشهد، مسئولیت و ماموریت تازه ای برای این محله که نزدیکترین مکان به حرم مطهر محسوب می شد، تعریف و به اجرا در آمد.

رضا رشیدیان از تاریخ پژوهان مشهدی می گوید: مشهد پس از شهادت امام رضا(ع) بنیانگذاری شد، از آن پس اراتمندان مولا از گوشه و کنار ایران روانه مشهد می شدند و کم کم شهر، چهره ای پر رفت و آمد پیدا کرده و نیازمند امکانات شد.

وی یادآور می شود: چهار دروازه نوغان، پایین خیابان، بالا خیابان و سراب بتدریج هسته اولیه مشهد را پایه گذاری کردند که دروازه نوغان معروفترین آنها بود.

محسن یوسفی از قدیمی های نوغان هم می گوید: کاروانسراهای زیادی در این محله ساخته شد که همه آنها در اختیار زوار بود، کاورانسراهای پنابادی، بلغوری و گلشن از معروفترین محل های بیتوته زوار بود که به شکل دو طبقه احداث و اشکوبه فوقانی” طبقه بالا” آن، زوار نشین و طبقه زیرین به احشام اختصاص داشت.

وی می گوید: از دوره صفویه که قهوه خانه های رونق گرفتند، نوغان ۴قهوه خانه معروف داشت که قهوه خانه های سید محسن، کربلایی حبیب، سید رئوف و آقا اسماعیل تا همین چندی پیش پا برجا بود.

کوچه های نوغان

نوغان محله ای با قدمتی دیر پا، کتابچه ای از رسوم ناب ایرانی است

اولین کوچه های مشهد در همین حوالی شکل گرفته است. کوچه چهل خانه از معروفترین کوچه های نوغان است، در آن کوچه که به محله درشکه چی ها معروف بود، در صد سال گذشته، درشکه چی های اطراف حرم زندگی می کردند.

کوچه پله با معماری ناب خود که در نقاطی زیبا سه کوچه را با پله به هم وصل می کند، کوچه ۸ متری که اولین محله با اسلوب معماری جدید در سده اخیر است، کوچه حمام باغ ، پل سنگی، کوچه حمام حاج رستم از محله های بسیار قدیمی است که در گذر زمانی بارها تجدید بنا شده است.

امروز دیگر از آب جاری انتهای نوغان و چادر نشینان کوچه هاتف خبری نیست، به جای آن ساختمان های بزرگ سر بر آورده اند و صدها ساکن جدید را در خود جای داده اند.

الان از مدرسه رام که شاگرد هایش باید ۶۰ ساله باشند هم خبری نیست، اما دبیرستان حاج تقی تنها محل ارتقاء تحصیلی برای اندک بچه های درسخوان محله هنوز بر و بیا دارد.

بچه های محله نوغان در دهه ۳۰ بیشتر اهل کسب و کار بودند و کمتر به ادامه تحصیل رغبت نشان می دادندواگرشانس می اوردندچندصباحی راشبانه دراکابرمی گذراندند.

مردم خوش مرام

در محله نوغان غیرت و همت و خوش مرامی، دفاع از ناموس و توجه به حرمت و موی سفید جایگاه ویژه ای داشت، تا دهه ۵۰ ساکنان محله پای بندی خاصی به رفت و آمد با هم داشتند. سرکشی و رفع نیاز و دستگیری از ندارها از ویژگی های مردم نوغان بوده وهست.

قصور

نوغان امروز در حال تغییر شکل است،اگر قصور ادامه باید تا ۱۰ سال دیگر از آن همه سابقه و هویت چیزی باقی نخواهد ماند.

پرسش اساسی این است که چرا نوغان در فهرست میراث فرهنگی قرار نگرفته حال آن که ظرفیت جهانی شدن دارد.

قطعا باید تلاش کرد تا این سرمایه را به دنیا شناساند، همین امروز هم دیر نیست.

از جمله هتل های نزدیک به این محله هتل عماد و هتل نگین میباشند

نوغان بر روی نقشه