رئیس اداره فرهنگی و هنری آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: در حال حاضر کنکورزدگی معضل اصلی دانش آموزان استان است که به فعالیتهای فرهنگی و هنری آنها نیز آسیب می‌زند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، با شروع تابستان و تعطیلی مدارس، فصل دیگری از فعالیتهای اداره آموزش و پرورش آغاز می‌شود که اهداف متعددی را در راستای تربیت اجتماعی، دینی، فرهنگی، سیاسی دانش آموزان دربرمی‌گیرد.
تابستان امسال آموزش پرورش خراسان رضوی علاوه بر برگزاری برنامه‌های گوناگون در زمینه اوقات فراغت دانش آموزان، میزبانی جشنواره‌های ملی متعددی از جمله سی و چهارمین جشنواره فرهنگی و هنری دانش آموزان کشور را برعهده دارد.
در این راستا گفت‌وگوی مفصلی با فرهاد قاسم‌پور رئیس اداره فرهنگی و هنری آموزش و پرورش خراسان رضوی ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: توضیحاتی در مورد برنامه‌های کلی و سالانه اداره فرهنگی هنری آموزش پرورش خراسان رضوی ارائه دهید.
قاسم‌پور: معاونت پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با 5 زیر مجموعه اداره امور تربیتی، قرآن، نماز و عترت، فرهنگی هنری، اردوها و فضاهای پرورشی، مشاوره تحصیلی و تربیتی و سازمان دانش آموزی تقسیم می‌شود. اداره فرهنگی هنری، فعالیتهای فوق برنامه، اردویی و فضاهای پرورشی آموزش پرورش خراسان رضوی با دو کارشناسی فرهنگی و هنری و فعالیتهای اردویی و کانون‌های فرهنگی تربیتی به فعالیت می‌پردازد.
در سال گذشته یک میلیون و 600 هزار نفر روز اردوهای دانش آموزی در مدارس استان برگزار شد که علاوه بر اردوهای متمرکز استانی همچون راهیان نور، بنیاد علوی وغیره برنامه‌های اردویی و بازدیدهای مدارس را هم شامل می‌شود.
برگزاری اردوی راهیان نور یکی از فعالیتهای شاخص اردویی اداره فرهنگی هنری آموزش و پرورش است که سال گذشته خراسان رضوی 30 هزار نفر که در مقیاس اردویی برابر با 180 هزار نفر- روز اردو را شامل می‌شد به مناطق عملیاتی اعزام کرده که با هدف تربیت سیاسی دانش آموزان و آشنایی با فرازهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
اردوی زیارت اولی‌ها نیز که همه ساله همزمان با دهه کرامت برگزار می‌شود در سال گذشته با حضور 13 هزار نفر دانش آموزی که برای بار اول به بارگاه حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند توسط آموزش و پرورش استان و با مشارکت آستان قدس رضوی انجام شد.
آشنایی با سیره و معارف رضوی و تجربه یک زیارت با معرفت از جمله دستاوردهای معنوی این برنامه است که در واقع گل سرسبد فعالیتهای معاونت پرورشی استان است و به مدت سه روز در اردوگاه ثامن الحجج (ع) برگزار شده و با استقبال دانش آموزان زیارت اولی مواجه شده است.
اجرای برنامه‌های ملی و سیاسی مناسبتی نظیر راهپیمایی 13 آبان و 22 بهمن با رویکرد تربیت سیاسی دانش آموزان، اجرای گروه سرود دانش آموزی 1357 نفره در ایام دهه فجر و جشنواره پرسش مهر همزمان با آغاز سال تحصیلی از دیگر برنامه‌های انجام شده توسط اداره فرهنگی هنری آموزش پرورش خراسان رضوی است که در جشنواره پرسش مهر رئیس جمهور در سال تحصیلی گذشته 70 هزار دانش آموز آثار خود را در سطح استان ارسال کردند و در اسفندماه سال گذشته از آثار برگزیده تجلیل شد و در 29 تیرما سال جاری نیز برگزیدگان مرحله کشوری اعلام می‌شود.
تسنیم: درباره عملکرد شوراهای دانش آموزی در مدارس استان و ارزیابی‌های انجام شده در این راستا توضیح دهید.
قاسم‌پور: یکی دیگر از فعالیتهای اداره فرهنگی و هنری شوراهای دانش آموزی است که بستر رشد اجتماعی دانش آموزان و مشارکت آنها در اداره مدرسه را فراهم می‌کند. سال گذشته بیش از 850 هزار نفر شرکت کننده و 142 هزار نفر داوطلب و 63 هزار نفر منتخب اصلی و علی البدل در انتخابات شوراهای دانش آموزی حضور داشتند.
از جمله دیگر کارکردهای این شوراهای اجتماعی دانش آموزی فعال سازی و ساماندهی انجمن‌های زیرمجموعه شوراهای دانش آموزی شامل انجمن‌های علمی، فرهنگی و مذهبی، هنری، آموزشی و ورزشی وغیره در بیش از سه هزار مدرسه مقطع متوسطه در قالب 20 هزار انجمن و با فعالیت بیش از 100 هزار نفر عضو بوده است.
به‌طور کلی تمام تلاشهای ما در برنامه‌های فوق برنامه آموزش و پرورش و مجموعه فرهنگی و هنری در راستای تولید و بازتولید سرمایه اجتماعی است و شعار «هر دانش آموز یک نقش» که شعار محوری فعالیتهای فوق برنامه آموزش و پرورش استان است؛ در این انجمن‌ها در راستای ایفای نقش دانش آموزان در فعالیتهای مدارس و در قالب شوراهای دانش آموزی عینیت پیدا می‌کند و هدف اصلی ما یعنی جامعه پذیری و اجتماعی شدن دانش آموزان را به دنبال خواهد داشت.
عملکرد شوراهای دانش آموزی همه ساله مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و برگزیدگان شوراهای دانش آموزی استان به اردوی کشوری اعزام می‌شوند که امسال خراسان رضوی در تاریخ 6 تا 9 مرداد در باغرود نیشابور میزبان گروه دختران شوراهای دانش آموزی برگزیده کشور خواهد بود.
تسنیم: به‌طور خلاصه تصویر کلی فعالیت کانون‌های فرهنگی تربیتی آموزش و پرورش را در استان ترسیم کنید.
قاسم‌پور: این کانون‌ها تنها مراکز فرهنگی تربیتی وابسته به آموزش و پرورش هستند. در استان خراسان رضوی 94 کانون فرهنگی تربیتی آموزش و پرورش فعال هستند که 16 مورد از این تعداد در شهر مشهد واقع شده است.
کانون‌های فرهنگی تربیتی دبیرخانه دائمی فعالیتهای اوقات فراغت استان هستند و به طور کلی فعالیتهای آنها در سه بخش کارگاه‌های آموزشی، انجمن‌های دانش آموزی و برنامه‌های عمومی و مناسبتی تقسیم بندی می‌شود.
معمولاً دانش آموزان مقطع ابتدایی و راهنمایی در کارگاه‌های فرهنگی، ادبی، دینی، ورزشی و غیره کانون عضو می‌شوند و در مراحل بعدی با ورود به انجمن‌ها برنامه ریزی و برنامه سازی و اجرای تمامی برنامه را خودشان بر عهده می‌گیرند و در واقع چشم انداز عملکرد کانون‌های فرهنگی تربیتی آموزش و پرورش تربیت مدیران آینده این سرزمین است که می‌خواهند برنامه‌ریزی و برنامه سازی و اجرای برنامه ها به صورت عینی تجربه کنند.
تشکیل انجمن‌هایی همچون نجوم، کتابخوانی، گردشگری، مداحان و ذاکران اهل بیت (ع)، برگزاری هیئت‌های مذهبی دانش آموزان، برگزاری شب شعر و شب نجومی و راه اندازی نشریه و نمایشگاه‌های مختلف از جمله فعالیتهای انجام شده توسط دانش آموزان در کانون است. در مجموع این کانون‌ها در سطح استان بیش از 120 هزار عضوثابت دارند که بیش از 15 درصد دانش آموزان آموزش و پرورش را شامل می‌شوند.
تسنیم: به نظرتان باتوجه به اینکه تعداد دانش آموزان استان بیش از 1 میلیون نفر است تعداد اعضای کانون‌ها نباید بیش از این باشد؟
قاسم‌پور: باتوجه به محدودیت‌های مالی موجود، در هر ناحیه آموزش و پرورش شهرستان مشهد یک یا دو کانون فرهنگی و تربیتی وجود دارد و بعد مسافت و مسائل رفت و آمد برای دانش آموزان به‌ویژه در مقطع ابتدایی سبب محدودیت‌هایی برای ثبت نام آنان می‌شود.هرچند به دنبال افزایش کیفیت و جذب بیشتر دانش آموزان در کانون‌ها نیز هستیم و برنامه ریزی‌های لازم به عمل آمده است.
تسنیم: این کانون‌ها تا حد با سایر نهادهای فرهنگی و هنری نظیر کانون پرورش فکری کودکان نوجوانان، حوزه هنری، بسیج و غیره ارتباط دارند؟
قاسم‌پور: کانون‌های فرهنگی و تربیتی آموزش و پرورش ساختاری مستقل نسبت به سایر نهادهای فعال در زمینه فرهنگ و هنر دانش آموزان دارند اما همکاری‌های مشترک متعددی تاکنون انجام شده و تفاهم‌نامه‌هایی با کانون پرورش فکری، اداره ارشاد، شهرداری و سایر دستگاه‌های متولی امضا شده که تمامی برنامه‌ها در یک دبیرخانه مشترک با آن سازمان برنامه ریزی می‌شود.
به عنوان مثال در تابستان با بسیج دانش آموزی فعالیت‌هایی مشترکی در مجموعه طرح هجرت و اردوهای بسیج داریم که به نوعی در سرفصل برنامه های اوقات فراغت ما نیز می‌گنجد. برگزاری اردوهای راهیان نور نیز از مهمترین فعالیتهای مشترک ما با بسیج است.
همچنین برگزاری جشنواره 10 هزار نفری دانش‌آموزی با همکاری سازمان فرهنگی تفریحی و خانه هنرمندان شهرداری مشهد و جشنواره زنگ انقلاب در ایام دهه فجر توسط کانون‌های فرهنگی تربیتی آموزش و پرورش استان و فرهنگسرای انقلاب از دیگر برنامه‌های مشترک آموزش و پرورش با سایر دستگاه‌ها است. به‌طور کلی تلاش می‌کنیم از موازی کاری اجتناب می‌کنیم و کارهای مشترک را به هم نزدیک تر کنیم.
تسنیم:در تابستان امسال چه برنامه‌هایی برای اوقات فراغت دانش آموزان استان پیش بینی شده است؟
قاسم‌پور: 1500 پایگاه اوقات فراغت با هدف گیری 200 هزار دانش آموز برای تابستان امسال در استان خراسان رضوی پیش بینی شده است. در آموزش و پرورش خراسان رضوی تمام معاونت‌ها شامل معاونت‌های پرورشی و فرهنگی، تربیت بدنی و سلامت، معاونت آموزشی، معاونت پشتیبانی و همه بخش‌های اداره کل استان بسیج شده‌اند تا با برنامه ریزی صحیح اوقات فراغت پرباری را برای دانش آموزان مجاور و زائر علی بن موسی الرضا (ع) فراهم کنیم.
برنامه‌های اوقات فراغت به نوعی برنامه‌های برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی هم به حساب می آیند و در این راستا نقش اصلی را خانواده برعهده دارد. البته به دلیل کمبود اعتبارات در این بخش ضمن بهره مندی از همکاری سایر دستگاه‌های استان، کلاس‌های آموزشی و فرهنگی هنری اوقات فراغت به صورت خودگردان برگزار می‌شود و بخش عمده‌ای از هزینه را دانش آموز متقبل می‌شود که در شهرستان‌های محروم سبب فشار به خانواده‌ها می‌شود. هرچند تخفیفات و تصمیمات وی‍ژه‌ای برای دانش آموزان مناطق محروم و حاشیه شهر در نظر گرفته شده است.
تسنیم: روند برگزاری جشنواره‌های دانش آموزی فرهنگی هنری به چه شکل است؟
قاسم‌پور: برگزاری این جشنواره‌ها یکی از برنامه های اصلی و اساسی اداره فرهنگی و هنری آموزش و پرورش است که در 40 رشته و 5 بخش ادبی، آوایی، نمایشی، هنرهای دستی و تجسمی و رسانه و فضای مجازی برگزار می‌شود. این مسابقات از سطح آموزشگاه تا کشوری ادامه دارد که در هر سطح آن تغییراتی وجود دارد اما در مجموع تلاش ما در این است که مسابقات اجرایی در سطح مدرسه را پررنگ‌تر سازیم.
در بخش استانی نیز تفاوت‌های در خراسان رضوی ایجاد شده است. گروه بندی شهرستان‌ها به سه دسته برخوردار، نیمه برخودار و مناطق کمتر توسعه یافته است که شهرستان‌های هر گروه به صورت جداگانه با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. به دلیل تفاوت امکانات شهرستان ها، نزدیک شدن شکل اجرای جشنواره به عدالت و ایجاد انگیزه بیشتر برای حضور در جشنواره هم در مربیان و هم در دانش آموزان این شکل اجرا مصوب گردیده است.
افزودن بخش‌هایی همچون لالایی خوانی ویژه دختران مقطع متوسطه دوم، تعزیه خوانی، موسیقی پژوهی با محوریت موسیقی مقامی استان، نمایش‌های زنگ تفریح، نمایشنامه نویسی دانش آموزی، جشنواره سرود ترنم امید، بخش ویژه رضوان، همنوازی سنتی نیز از ابتکارات استان در این جشنواره است که فقط در خراسان رضوی اجرا می‌شود.
توجه به آموزه‌های دینی، سبک زندگی رضوی و زیارت بارگاه مطهر رضوی توسط دانش آموزان هنرمند از دیگر بخش‌های جشنواره فرهنگی هنری استان بوده است.
بسیاری از استان‌ها مسابقات به‌طور غیرحضوری و از طریق بررسی اجراهای ضبط شده گروه‌ها، مسابقات را برگزار می‌کنند اما خراسان رضوی با برگزاری این مسابقات به طور حضوری و اجرای زنده با شرکت 10 هزار نفر بزرگترین رویداد فرهنگی هنری دانش آموزان کشور را رقم زده است.
امسال اداره فرهنگی و هنری خراسان رضوی میزبانی 4 جشنواره ملی دانش آموزی را نیز برعهده دارد که جشنواره فرهنگی و هنری در بخش دختران و پسران از تاریخ 20 تا 29 مردادماه با شرکت حدود 2000 دانش آموز در باغرود نیشابور برگزار می‌شود.
به‌طور کلی اداره فرهنگی هنری آموزش و پرورش خراسان رضوی متولی اجرای یکسری از برنامه‌ها در چارچوب ظرفیت‌های فراسرزمینی استان نیز است و وظایف خود را محدود به مرزهای خراسان رضوی نمی‌داند لذا همه ساله میزبان دانش آموزان بسیاری از سراسر کشور در عرصه‌های گوناگون است.
به عبارت دیگر خراسان رضوی به غیر از برنامه ریزی برای برنامه‌های تابستانی دانش آموزان استان میزبانی جشنواره‌های فرهنگی هنری دانش آموزان کشور، منتخبین شوراهای دانش آموزی دختر کشور، مسابقات قرآنی دانش آموزان و فرهنگیان کشور، اردوی عشایر کشور و همایش‌ها و جشنواره های متنوع دیگری را برعهده دارد که نشان از اشتیاق به میزبانی میهمانان حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در فضایی با رنگ و بوی رضوی دارد و گواهی بر حجم وسیع فعالیتهای آموزش و پرورش استان در تابستان است.
تسنیم: چرا سطح کشوری مسابقات فقط برای مقطع متوسطه دوم که مدتی بعد از سیستم آموزش و پرورش فارغ التحصیل می‌شوند، برگزار می‌شود؟ به‌نظر شما اگر از پایه ابتدایی شروع شده و مستمر باشد نتیجه بهتری ندارد؟
قاسم‌پور: یک علت آن موانع قانونی است که مثلا برگزاری اردوی چندروزه در شهر دیگر برای دانش آموز مقطع ابتدایی ممنوع است ضمن اینکه هدف اصلی ما شناسایی، کشف و فراهم کردن بستری برای جهت دهی دانش آموزان در استعدادهای فرهنگی و هنری آنها است تا خانواده‌ها بتوانند بر روی این استعدادهای فرزندشان سرمایه گذاری کنند.
این دانش آموزان پس از فارغ التحصیلی از مدرسه خود به بلوغ فکری لازم رسیده‌اند و در صورت تمایل و تشخیص خانواده مسیر فرهنگی و هنری را ادامه می‌دهند و نکته دیگر اینکه ضوابط و مقررات این جشنواره‌ها در وزارت آموزش و پرورش تعیین می‌شود.
تسنیم: فعالیت‌ها و برنامه‌های پیش بینی شده برای سال 2017 و انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را شرح دهید.
قاسم‌پور: جدول برنامه‌ها هنوز به شکل دقیق مشخص نشده اما طرح اولیه کارهای مشترکی با همکاری حوزه هنری و شهرداری مانند تشکیل گروه سرود 2017 نفره و یا نقاشی های 2017 متری دانش آموزی با محوریت موضوعاتی همچون شهر مشهد و سبک زندگی رضوی و غیره را آماده کرده ایم. برنامه‌های فرهنگی دیگری نیز با شوراهای دانش آموزی شهر مشهد و تشکل‌های دانش آموزی مدنظر داریم که ان شاءالله بعد از تصویب نهایی ابلاغ خواهد شد.
تسنیم: به‌طور کلی جایگاه فرهنگ و هنر را میان دانش آموزان خراسان رضوی چطور می‌بینید؟
قاسم‌پور: همکاران ما در اداره مشاوره آموزش و پرورش خراسان رضوی تست روان‌سنجی در میان 80 هزار دانش آموز پایه اول متوسطه انجام دادند مبنی بر اینکه چه مدت از زمان روزانه خود را به فعالیت فرهنگی هنری اختصاص می‌دهند.
براساس نتایج سال گذشته 47 درصد از دانش آموزان گفته بودند که طی روز هیچ زمانی را به فعالیت فرهنگی هنری نمی‌پردازند در حالی که امسال این آمار به 35 درصد کاهش داشته و نشان از رشد 12 درصدی فعالیتهای فرهنگی و هنری بین دانش آموزان دارد که عدد قابل توجهی است.
همچنین سال گذشته 5 درصد دانش آموزان بیش از 3 ساعت در روز فعالیت فرهنگی هنری داشتند که امسال به 7 درصد رسیده و تحلیل آمار نشان می‌دهد که 2 درصد به دانش آموزان نخبه فرهنگی هنری ما افزوده شده است. در حوزه کتاب و کتابخوانی در بخش مطالعه کتب غیر درسی نیز رشد 5 درصدی داشتیم که اتفاق بسیار خوبی است. تعداد گروه های سرود و نمایش فعال در مدارس نیز گواهی بر این تغییرات مطلوب در حوزه فرهنگی و هنری دانش آموزان استان است.
تسنیم: دلایل این تغییر و موفقیت را چه می‌دانید؟
قاسم‌پور: قبل از هرچیز تلاشهای همکاران ما در مدارس و مربیان و معاونین پرورشی و معلمان هنرمند استان عامل اصلی این تغییرات به حساب می‌آید. تغییر در شکل اجرایی جشنواره فرهنگی هنری دانش آموزان نیز مانند گروه بندی مسابقات در سطح استان و اجرای حضوری جشنواره تاثیر بسزایی در ایجاد انگیزه در دانش آموزان و معلمان برای انجام فعالیت فرهنگی هنری داشته است.
تسنیم: مهمترین خواسته و نیاز شما در راستای گسترش فعالیتهای فرهنگی هنری در میان دانش آموزان چیست؟
قاسم‌پور: مشارکت خانواده‌ها در گسترش برنامه‌های فوق برنامه فرهنگی، تربیتی و هنری مهمترین درخواست ماست چرا که همین حضور دانش آموزان در این برنامه‌ها زمینه‌ساز کاهش آسیب‌های اجتماعی است.
آموزش و پرورش به دنبال تربیت یک بعدی دانش آموزان نیست و رسالت ما تربیت در ساحت‌های دینی، اعتقادی، زیستی و بدنی، اقتصادی، حرفه‌ای، علمی و فناورانه، سیاسی اجتماعی و هنری و زیباشناختی است که دو مورد آخر هدف اصلی عملکرد اداره ما را شامل می‌شود.
تقویت این ابعاد سبب فاصله گرفتن دانش آموزان از ناهنجاری‌های اجتماعی، کاهش خشم و رسیدن به یک جامعه با نشاط و سالم می‌شود اما متاسفانه تمرکز اکثر خانواده‌ها صرفاً برموضوع کنکور است.
تسنیم: به نظرشما این تمرکز بر کنکور خانواده‌ها به مشکلات نظام آموزشی برنمی‌گردد؟
قاسم‌پور: کنکور زدگی و درس زدگی یکی از مشکلات اصلی مدارس ما است. مدارس تک بعدی آموزش زده باید تغییر کند و مدرسه به محیطی زیبا و دوست داشتنی تبدیل شود که در کنار درس فعالیتهای مکمل تربیتی و فرهنگی هنری همچون اردو، نماز، سرود، نمایش وغیره را نیز پوشش می‌دهد.
در حال حاضر خانواده، معلم، مدیر و دانش آموز تحت فشار کنکور هستند و حجم وسیع تبلیغات موسسات سود محور آموزشی این فشار را بیشتر می‌کند. با وجود این وضعیت، هدف و شعار اصلی ما آموزش و پرورش تمام ساحتی در راستای تحقق ساحت‌های ششگانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است و برای عملیاتی شدن آن نیازمند مشارکت و همکاری خانواده‌ها هستیم.
