سرانجام قرارداد ایران ایر با ایرباس قطعی شد و ایرباس قرار است ۱۰۰ هواپیما را در بازه زمانی ۱۰ ساله به هما تحویل دهد. ۸ فروند نیز در سال ۲۰۱۷ وارد ایران خواهد شد. پس از گذشت قریب به ۱۱ ماه از انعقاد قرارداد اولیه با ایرباس و اما و اگر های مطرح شده برای فرجام آن، پنجشنبه هفته گذشته مدیرعامل ایران ایر از امضای قرارداد نهایی با ایرباس خبر داد تا این کمپانی، طبق گزارش خبرگزاری فارس، ۱۰۰ فروند هواپیما را در بازه زمانی ۱۰ ساله تحویل هواپیمایی ملی ایران (هما) دهد. این قرارداد شامل ۴۶ فروند هواپیما از خانواده A320، تعداد ۳۸ فروند هواپیما از مدل A330 و ۱۶ فروند از نوع A350 است. بر این اساس، این هواپیما ها از اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی در یک پروسه زمانی ۱۰ ساله طبق مفاد قرارداد تحویل ایران ایر خواهد شد. پرورش، مدیرعامل ایران ایر در این خصوص گفت: اولین فروند از این قرارداد که یک هواپیما از نوع ۳۲۰ است، پیش از به پایان رسیدن سال ۹۵ شمسی و در اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی تحویل ایران ایر خواهد شد و در سال ۲۰۱۷ میلادی نیز حدود ۷ الی ۸ فروند هواپیما از کمپانی ایرباس تحویل این شرکت خواهد شد. ورود اولین ایرباس به ایران از منظری دیگر قابل توجه است. وال استریت ژورنال به نقل از یک منبع آگاه، تحویل این فروند را تا قبل از مراسم تحلیف ترامپ عنوان کرده است. در این صورت به نظر می رسد امکان لغو آن از سوی آمریکا، کمتر شود. پرورش این را هم گفت که پس از ایرباس ۳۲۰، ایرباس ۳۳۰ تحویل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
رقم قرارداد چقدر است؟
در این حال رویترز رقم اسمی این قرارداد بر اساس قیمت های اعلامی این شرکت را ۱۸ تا ۲۰ میلیارد دلار عنوان کرده و افزوده است: انتظار می رود که ایران تخفیف های زیادی از این شرکت دریافت کرده باشد. مدیرعامل ایران ایر پیش از این گفته بود که ارزش این قرارداد بیش از ۱۰ میلیارد دلار نیست.
مسیر ۱۱ ماهه قرارداد ایرباس و ایران ایر
اواخر دی ماه سال قبل بود که با نتیجه دادن مذاکرات هسته ای، امید ها برای برخی گشایش ها در تجارت خارجی کشور زنده شد. پیش از آن وزیر راه از پیر شدن ناوگان هوایی کشور و نیاز آن به خرید ۴۰۰ هواپیما خبر داده بود. در همین راستا بود که حدود دو هفته پس از آغاز برجام، رئیس جمهور در سفر به فرانسه قرارداد های تجاری مهمی را به امضا رساند که یکی از آن ها قرارداد خرید ۱۱۸ هواپیما از ایرباس تا سال ۲۰۲۴ بود. قراردادی که ابتدا با استناد به قیمت های رسمی، عنوان شد ارزش آن ۲۵ تا ۲۸ میلیارد دلار است اما کمی بعدتر مدیرعامل ایران ایر و وزیر راه از تفاوت قیمت های واقعی قرارداد با آن خبر داده و اعلام کردند: رقم قرارداد تنها ۱۰٫۵ میلیارد دلار، یعنی کمتر از نصف رقم های اعلام شده خواهد بود. همچنین اعلام شد که ۱۵ درصد مبلغ قرارداد توسط طرف ایرانی و ۸۵ درصد آن توسط یک شرکت واسط پرداخت می شود. بازپرداخت نیز به صورت اقساط ۱۰ ساله به وسیله ایران از طریق فروش بلیت و خدمات هواپیمایی انجام خواهد شد. نکته مهم این قرارداد که در آن زمان توجه زیادی را به خود جلب کرد، این بود که بانک مرکزی و دولت هیچ گونه تضمین رسمی برای بازپرداخت ندادند که به گفته وزیر راه، یک اتفاق بی نظیر در تاریخ قرارداد های ایران به شمار می رود. در این قرارداد، خرید ۱۲ فروند از غول پیکرترین هواپیما های دنیا یعنی ایرباس A380 هم دیده شده بود. با این حال، علیرغم این که در سند برجام بر فروش هواپیمای غیرنظامی به ایران تصریح شده بود، قرارداد نهایی خرید هواپیما ها از ایرباس در برزخ مجوز وزارت خزانه داری آمریکا باقی ماند. مشکل اصلی این بود که طبق گفته های جک روکا مدیر ارتباط با رسانه های ایرباس، ۴۰ درصد از قطعات هواپیما های ایرباس، شامل بخش عمده ای از قطعات الکترونیکی، در آمریکا تولید می شود و این در حالی است که صادرات محصولاتی که بیش از ۱۰ درصد از آن ها در آمریکا تولید می شود نیاز مند مجوز از مقامات آمریکایی است. اما به تدریج با انتقادات ایران نسبت به این موضوع، این برزخ از میان رفت. به طوری که وزارت خزانه داری آمریکا اوایل پاییز با فروش ۱۷ فروند و یک ماه قبل هم با فروش ۱۰۶ فروند ایرباس به ایران موافقت کرد تا در نهایت، قرارداد نهایی خرید این هواپیما ها در هفته گذشته منعقد شود.
اما و اگر های آینده قرارداد ایرباس
باید گفت که اگر چه این قرارداد توسط دو شرکت ایران ایر و ایرباس منعقد شده است، اما بااین حال هنوز برخی ریسک ها، آن را تهدید می کند. شاید بتوان مهم ترین آن ها را، زمان دار بودن مجوز های اوفک (وزارت خزانه داری آمریکا) دانست. چند روز قبل، فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه با اشاره به نهایی شدن توافقات با ایرباس، در خصوص تامین مالی این قرارداد، به این مسئله اشاره کرده و گفته بود: ۳۷ فروند از هواپیما های خریداری شده توسط ایران با تاریخ مجوز های فعلی اوفک مطابقت خواهد داشت. ۲۳ فروند ایرباس مجوز کلی اوفک دارد اما مجوز تاریخ فعلی اوفک را ندارد که فاینانس آن فراهم است. ۳۸ فروند دیگر از این هواپیما ها نیز به جذب فاینانس و تمدید مجوز نیاز دارد. از سوی دیگر مواضع رئیس جمهور جدید آمریکا، عامل مهم دیگری است که می تواند بر این قرارداد اثر بگذارد.
چرا ایرباس A380از لیست خرید ایران حذف شده است؟
اما در مقایسه با مفاد قرارداد اولیه هم اینک، ایرباس های پهن پیکر ۳۸۰ از لیست خرید ایران حذف شده است. دلیل این موضوع نیز به نبود زیرساخت های مناسب فنی برای این هواپیما در کشو ر بر می گردد. ضمن این که کار شرکت های هواپیمایی را برای پر کردن ظرفیت کامل آن دشوار می کند. چندی پیش بلومبرگ نیز با انتشار گزارشی با اشاره به حذف خرید بزرگ ترین و پهن پیکر ترین هواپیمای مسافربری جهان از لیست درخواستی «ایران ایر»و کسادی بازار فروش این مدل هواپیمای مسافربری نوشته بود: شرکت ایرباس حتی پیش از لغو خرید ۱۲ فروند ایرباس «ای ۳۸۰» از سوی ایران، بیش از نیمی از قرارداد های اولیه خرید این مدل بزرگ از هواپیمای مسافربری را در مراحل بعدی مذاکره با خریداران از دست داده است. بر اساس این گزارش تولید این مدل هواپیما از یک فروند در ماه به نیم فروند در ماه برای سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است. به نوشته پایگاه خبری، هم اکنون تنها خریدار عمده این مدل هواپیما شرکت هواپیمایی«امارات» است.
