مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: کاروانسرای «شهاب‌الملک شریف‌آباد» مشهد به شماره ۳۳۳۳۲ و به تاریخ ۱۳ اسفند ۹۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
محمود طغرایی با اعلام این خبر اظهار کرد: این اثر تاریخی در شهرستان مشهد، بخش احمدآباد، دهستان سرجام و در روستای شریف‌آباد قرار دارد. صنیع‌الدوله در کتاب مطلع‌الشمس در وصف این کاروانسرا به نام حسین‌خان شهاب‌الملک والی خراسان که در دوره ناصرالدین شاه که بعدها به نظام‌الدوله لقب گرفته، اشاره داشته و بر اساس اسم بانی اثر نام این بنا را به کاروانسرای شهاب‌الملک نام‌گذاری کرده است.
وی در خصوص مشخصات این اثر گفت: این کاروانسرا در مقابل کاروانسرای اسحاق‌خانی و به سبک دو ایوانی با پلان مربع شکل به ابعاد ۶۲ در ۶۲ متر و مصالح آجر، ملات گچ، گل و شالوده سنگی ساخته شده است. بنا دارای ۶ برج مدور بوده که دو برج ضلع جنوبی به همراه فضای معماری میان آن‌ها تخریب شده است.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی تصریح کرد: ورودی بنا به صورت ایوانی کم ارتفاع است و در ضلع شمالی در این جبهه ایوانچه‌هایی در دو طرف ایوان ورودی تعبیه شده است. طاق این ایوانچه‌ها و ایوان ورودی به روش جناغی کند اجرا شده است.
طغرایی خاطرنشان کرد: در مجموع کاروانسرا مشتمل بر فضاهای معماری متنوع و متفاوتی است که بر گرد یک حیاط مرکزی ساخته شده و برای ورود به کاروانسرا باید از یک راهروی نسبتا طویل گذشت و به حیاط رسید.
وی افزود: ۲۲ ایوانچه، دو ایوان در اضلاع شمالی و جنوبی و چهار مدخل پیرامون حیاط را در برگرفته و منظر کلی آن را تشکیل داده‌اند. کف ایوانچه‌ها به صورت سکویی از سطح حیاط متمایز شده است که پشت هر یک از آن‌ها اتاقی کوچک و مربع شکل و پشت آن‌ها اتاق اسطبل‌های کاروانسرا ساخته شده است.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی ادامه داد: ورود به اسطبل‌ها از راهروهایی که در گوشه‌های ضلع جنوبی تعبیه شده امکان‌پذیر است. اسطبل‌ها با طاق، تویزه و با گنبدهای کم‌خیز آجری پوشش شده است. در گوشه‌های جبهه ورودی کاروانسرا دو فضای هشت ضلعی روباز به صورت حیاط خلوت وجود دارد که در اطراف اتاق‌ها، ایوانچه‌ها و فضاهای مسقف کوچک ساخته شده است و ورود به فضای داخل برج‌ها از طریق راهروهای گوشه‌های این حیاط ها است.
بر اساس گزارش روابط عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی، طغرایی گفت: ورودی این دو حیاط خلوت در گوشه‌های حیاط قرار دارند، به نظر می‌رسد این دو فضا جنبه اختصاصی داشته و در اختیار مسافران خاص و اعیان و اشراف بوده است. در فضای هشت ضلعی دیگر در گوشه‌های جبهه مقابل ورودی وجود دارد که راه ورود به آن‌ها از طریق راهرو اسطبل‌ها بوده است.
وی درباره ویژگی‌های خاص اثر بیان کرد: پلان کامل و مربع شکل بنا وجود ۶ برج مدور در این کاروانسرا آن را متمایز کرده است. به طورکلی هماهنگی زیاد بین سبک، پلان، نما و فضاهای داخلی از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا است.
