هیچ چیز امسال، شبیه پارسال نیست. کرونا با اجبار، سبک زندگی‌مان را تغییر داده است و در این بین، عزاداری‌های محرم نیز مستثنا نیست. کش‌وقوس بر سر چگونگی برگزاری مراسم محرم، تا دو روز پیش از آغاز این ماه ادامه داشت؛ آنجا که ستاد کرونا به‌یک‌باره بر آن شد تا تصمیم قبلی خود را نقض کند و برپایی مراسم در مکان‌های سربسته را، هرچند که سقفشان بلند باشد، نیز ممنوع اعلام کند. این تصمیم کارشناسی دیرهنگام، درکنار هجمه افراد و رسانه‌های معلوم الحال به عزاداری سیدالشهدا (ع)، واکنش‌های منفی مردم به‌ویژه برخی مداحان و سخنرانان بنام را به‌دنبال داشت. نکته تامل‌برانگیز درکنار تمام این نقدها، اصلی خدشه‌ناپذیر است که منتقدان به تصمیم ستاد کرونا، بر آن تاکید می‌کنند؛ اصلی که حکایت از تمکین دربرابر مصوبات ستاد دارد و پیش از این نیز رهبر معظم انقلاب، عمل به آن را توصیه کرده بودند: «توصیه و تأکید من به عزاداران، هیئت‌ها و نوحه‌خوانان آن است که به ستاد ملی مقابله با کرونا و مصوبات آن توجه کرده، ضوابط تعیین‌شده برای عزاداری از سوی آنان را مراعات کنند.»
حضور ما در تعدادی از هیئت‌ها، پیش از برگزاری مراسم عزاداری و درحین آن، حکایت از پایبندی حداکثری به دستورالعمل‌های بهداشتی و البته برخی تخطی‌ها دارد که رفع آن‌ها ضروری است.
حضور ما در تعدادی از هیئت‌ها، پیش از برگزاری مراسم عزاداری و درحین آن، حکایت از پایبندی حداکثری به دستورالعمل‌های بهداشتی و البته برخی تخطی‌ها دارد که رفع آن‌ها ضروری است.
اعتقاداتمان کرونا نگیرد
درودیوار مدرسه حکیم نظامی واقع در خیابان امام‌خمینی (ره)، شبیه هیچ زمان دیگری نیست. امسال این مدرسه، میزبان محبان سیدالشهدا (ع) است. سیاهه‌های عزای حضرت، فضا را از هر رنگ دیگری گرفته است. پرچم ورودی این عزاخانه، منقوش است به سلامی بر مادر شهیدش، حضرت زهرا (س). در‌های ورودی خانم‌ها و آقایان جدا تعبیه شده است تا هنگام رفت‌وآمد، ازدحام نشود. یکی‌دو ساعت مانده به آمدن عزاداران، خادمان هیئت جوادالائمه (ع) ماسک‌برصورت در تکاپوی رتق‌وفتق کار‌ها هستند.
حیاط مدرسه مشابه حرم مطهر، با فرش‌هایی سوا از یکدیگر مفروش شده است تا رعایت فاصله دومتری بین مهمانان، ساده‌تر شود. آقای سالاری، از خدام مجموعه، می‌گوید: مدرسه همکاری خوبی با هیئت کرده و وجهی را به ازای برگزاری ۱۰ شب مراسم، طلب نکرده است. سری به سرویس‌های بهداشتی مدرسه می‌زنیم. قدیمی و تمیز هستند و مایع دستشویی هم فراوان است. آن‌طور که سالاری می‌گوید، دیگر اقلام بهداشتی مثل ماسک و مایع ضدعفونی‌کننده و آب‌معدنی نیز با همکاری اداره‌کل تبلیغات اسلامی و خیران، خریداری شده است و پیش از شروع مراسم در ورودی‌ها گذاشته می‌شود.
«مراقب باشیم اعتقاداتمان کرونا نگیرد.» این جمله را مسئول هیئت جوادالائمه (ع) به‌کنایه می‌گوید و از استاندارد‌های دوگانه در قبال هیئت‌ها و دیگر مجموعه‌هایی که به رعایت پروتکل‌های بهداشتی موظف هستند، گله می‌کند. مهدی رجب‌پور می‌گوید که مطیع رهبر است و به هرآنچه مصوبه ستاد کرونا باشد، عمل می‌کند، با این حال به تعبیر خودش، از حساسیت‌های بیش از اندازه دربرابر عملکرد هیئت‌ها، شاکی است. او اضافه می‌کند: هواپیماها، اتوبوس‌ها، جاده چالوس و پاساژ‌ها کرونا ندارد و همه‌چیز در هیئت‌ها خلاصه می‌شود؟ این درحالی است که هیئت‌ها در شب‌های قدر ثابت کردند که اهل رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستند و حفظ جان مردم برایشان مهم است.
«تختی»؛ سیاه‌پوش
میدان تختی شلوغ است. صدای دریل درمیان همهمه خودرو‌ها گم می‌شود. حاشیه میدان، چند جوان بی‌اعتنا به اطرافشان، مشغول باز کردن کارتن‌هایی یک‌اندازه هستند. برخی ماسک دارند و برخی دیگر، نه. داخل هر کارتن یک چلچراغ است و قرار است روی طبقات سازه‌ای که برپا و سیاه‌پوش شده است، چیده شوند. وجود سماور‌های بزرگ، حکایت از مقدمات برپایی ایستگاه صلواتی دارد، این درحالی است که برپایی هرگونه ایستگاهی ممنوع است. آن‌طور که لوایی، مسئول نظارت و بازرسی هیئات مذهبی اداره‌کل تبلیغات اسلامی، در جریان یکی از بازدید‌ها برایمان تعریف کرد، «سه ایستگاه صلواتی، پیش از راه‌اندازی با حضور معاون دادستان تعطیل شده است. ایستگاه‌های دیگری هم شناسایی شده است که برای پلمب آن‌ها اقدام می‌شود.» مسئول این گروهِ فضاسازی محیطی تاکید می‌کند: تا مجوز استانداری نیاید، سماور‌ها نصب نمی‌شوند و صرفا استفاده تزئینی خواهند داشت.
داخل ورزشگاه تختی نیز سراسر جنب‌وجوش است. ورزشکاران درحالی در زمین فوتبال شماره ۲ مشغول تمرین هستند که زمین شماره یک حال‌وهوای متفاوتی را تجربه می‌کند. محرم امسال، اعضای هیئت انصارالحجه که هرسال در حسینیه آیت‌ا… شاهرودی مراسم محرم را برگزار می‌کردند، امسال به ورزشگاه تختی آمده‌اند. زمین چمن با فرش‌های یکدست، مفروش شده است. پرچم‌های یک‌شکلی هم که دورتادور زمین نصب شده‌اند، نظم فضا را دوچندان کرده‌اند.
«الو، یک، دو، سه» گروه صوت، سرگرم آزمایش تجهیزات و بلندگوهاست. میلاد اسحاقی که اصرار دارد یک خادم صرف، معرفی‌اش کنیم، از این سوی زمین به آن سو می‌رود و با نگرانی، کار‌ها را پیگیری می‌کند. نگرانی او به‌دلیل وعده‌های عمل‌نشده برخی ادارات است. آن‌طور که می‌گوید، قول اختصاص تونل ضدعفونی و سرویس بهداشتی سیار را داده بودند، اما فعلا به آن عمل نکرده‌اند. به‌گفته وی، چند نفر از اعضای هیئت به‌عنوان سلامت‌یار آموزش دیده‌اند، با این حال ۵۰ پزشک و پرستار هم برای نظارت بر رعایت پروتکل‌ها به کمک هیئت آمده‌اند. او تاکید می‌کند: امسال پذیرایی نداریم.
اصل، برگزاری مراسم است
چیزی به غروب آفتاب نمانده است. پارک محلی پنجراه سناباد، جنب فروشگاه البسکو، محلی است که امسال هیئت نورالهدی مراسم خود را در آن برگزار می‌کند. حمید خسرومنش که مدیریت هیئت را برعهده دارد، دنبال یک تِی می‌گردد تا در آخرین ساعت‌های منتهی به برگزاری روضه، آب‌های روی زمین را جمع کند و با چیدن صندلی‌ها، فضای نشستن عزاداران مهیا شود. همین که به جای پهن کردن فرش، از صندلی استفاده می‌کنند، خاطرش را از رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی حین مراسم آسوده کرده است. ترجیح می‌دهد از دشواری‌های گرفتن مجوز و طی طریق میان این اداره و آن نهاد، چیزی نگوید و به بیان همین نکته بسنده کند که ۱۲ روز است درگیر برپا کردن خیمه عزای اباعبدا… (ع) هستند و با وجود تجربه هرساله برگزاری این مراسم، بهبودی در عملکرد دستگاه‌های متولی مشاهده نمی‌شود.
بر «استفاده از ماسک ازسوی عزاداران»، در پارچه‌نوشته ورودی مراسم تاکید شده است، با این حال بنا ندارند مهمانان حضرت را به‌دلیل نداشتن ماسک، رد کنند: «به هرکس یک ماسک هدیه می‌دهیم و موقع ورود و خروج، دست‌های همه را ضدعفونی می‌کنیم.» او می‌گوید اعضای هیئت افتخار ۱۷ سال برپایی چایخانه، در ایام محرم را دارند. با این سابقه و اعتقادی که به شفابخش بودن چای مراسم سیدالشهدا (ع) دارند، تعطیلی امسال چایخانه برایشان ساده نبوده است. خسرومنش چند سماور بزرگ و کتری را در نزدیکی جایگاه سخنران، نشانمان می‌دهد و می‌گوید: این‌ها نمادین است. امسال روشن نمی‌شوند. روی «باید» تاکید می‌کند و می‌گوید: به هرچه ستاد کرونا بگوید، «چشم» می‌گوییم؛ چون به حفظ جان عزاداران آقا امام‌حسین (ع) اعتقاد داریم. اصل کار، برگزاری مراسم است.
او از آنچه هجمه به هیئت‌های عزاداری می‌خواندش، دلخور است. به زعم خسرومنش، حساسیت داشتن برای هیئت‌ها با وجود سابقه خوبشان، بیشتر از حساسیت نشان دادن برای کسانی است که به‌طور مثال، بی‌خیال کرونا همچنان مسافرت‌هایشان برقرار است. می‌گوید: امسال، بچه‌های هیئت هر آنچه در توان داشته‌اند، انجام داده‌اند و نتیجه را به صاحب اصلی مراسم سپرده‌اند.
نذر ۲۰۰۰ ماسک
از دیگر هیئت‌هایی که به آن‌ها سر می‌زنیم، هیئت محبان امام‌صادق (ع) واقع در بولواروحدت است که امسال مراسم خود را در فضای باز کنار حسینیه برگزار می‌کند. حضور کوتاه ما با قرائت زیارت عاشورا هم‌زمان شده است. خوشبختانه تعداد محدود مهمانان در نخستین شب برگزاری مراسم، باعث بهانه‌تراشی‌های احتمالی در استفاده نکردن از ماسک نشده است. رعایت فاصله‌گذاری میان عزاداران، نکته‌ای است که در این هیئت و نیز درمیان عزاداران هیئت انصارالقائم خراسان رضوی، واقع در ابتدای بولوار فلسطین، مشاهده می‌کنیم.
هیئت طفلان مسلم (ع) واقع در میدان بسیج نیز امسال به‌جای حسینیه، در زمین بایر کنار آن روضه را برگزار می‌کند. ورودی خانم‌ها و آقایان، مشترک، اما بزرگ است. تقریبا دوسوم فضای بانوان در شب نخست برگزاری مراسم، با حضور عزاداران پر شده است. ورود آن‌ها هم منوط به داشتن ماسک و استفاده از ضدعفونی‌کننده است. یکی‌دو نفری که در حین مراسم، ماسکشان را پایین می‌کشند، تذکر می‌گیرند و دوباره آن را روی صورت می‌گذارند. چند نفر از خادمان، مسئولیت نظارت بر سرویس‌های بهداشتی را برعهده دارند تا افراد یکی‌یکی وارد شوند و ازدحامی رخ ندهد. یکی از خدام که مایل به بیان نام خود نیست، از خیراندیشی تشکر می‌کند که تامین ۲ هزار ماسک را برای عزاداران هیئت، تقبل کرده است. مدت زمان برپایی مراسم یک ساعت‌ونیم اعلام شده است، اما در عمل زودتر از بازه تعیین‌شده به اتمام می‌رسد.
شنبه، توزیع ماسک رایگان
جدای از نکات مثبت یادشده، نمونه‌هایی هرچند اندک از تخطی از پروتکل‌های بهداشتی عزاداری را هم مشاهده کردیم. به‌طور مثال در یکی از هیئت‌ها به‌جای توزیع آب‌معدنی، از پارچ آب و لیوان یک‌بارمصرف استفاده می‌شد. فاصله صندلی‌ها هم کمتر از ۱.۵ متر بود. وقتی دلیل تخلف نخست را از یکی از خادمان هیئت جویا شدیم، به هزینه‌های سنگین محرم امسال اشاره کرد؛ هزینه‌هایی مثل خرید نورافکن، کرایه صندلی، خرید پارچه برای سیاه‌پوش کردن محوطه و دیگر اقلام موردنیاز عزاداری. او گفت: این هزینه‌های سنگین به اضافه کاهش توان مالی خیرانمان به‌دلیل کرونا، باعث شده است که هنوز برای خرید آب‌معدنی، خیراندیشی پیدا نکنیم.
توزیع چای، تخلف دیگری بود که در دو هیئت مشاهده شد. نظارت و نهی از منکر عزاداران حسینی، بی‌شک موثرترین راه برای اصلاح این تخلفات است. راهکار دیگر، اعلام گزارش به اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان از طریق شماره ۳۲۲۱۵۲۰۰ داخلی ۲۰۹ است.
مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا، در پاسخ به گله هیئت‌هایی که گفته بودند در تامین اقلام بهداشتی کمکی به آن‌ها نشده است، می‌گوید: سازمان صمت باید سریع‌تر هماهنگ می‌کرد، با این حال ما از مسیر‌های دیگر مثل گروه‌های مردمی هم تامین ماسک و ضدعفونی‌کننده را پیگیری کرده‌ایم. هرچند ظرفیتمان محدود است، حواله رایگان مایع ضدعفونی‌کننده درحال صادر شدن است. بخشی از اقلام بهداشتی موردنیاز هیئت‌ها هم با همکاری شهرداری، در محور‌های مدنظرمان درحال توزیع است.
حجت‌الاسلام هادی صاحبقرانی تاکید می‌کند: از روز شنبه دور جدید توزیع ماسک رایگان بین هیئت‌ها، با کمک سلامت‌یاران شروع می‌شود، ولی از مردم می‌خواهیم با ماسک به هیئت بروند؛ چون تهیه ماسک برای همه عزاداران، در توان هیچ هیئتی نیست.
۷۰۰ هیئت پای کار هستند
او درمورد تغییر ناگهانی تصمیم ستاد کرونا درباره ممنوعیت برگزاری مراسم در مکان‌های بسته، نیز می‌گوید: کار درستی نکردند. هیئت‌ها را خیلی به زحمت انداختند. امیدواریم مسئولانمان قدر مردم و هیئت‌ها را بدانند، با این حال این تصمیم باعث بازماندن هیچ هیئتی از برگزاری مراسم محرم نشد؛ چون ما از ابتدا فقط به برگزاری مراسم در فضای باز مجوز داده بودیم. حتی هیئت‌هایی که مکانی با سقف بلند دراختیار داشتند، هم اگر مجوزی گرفتند، به اعتبار فضا‌های بازشان مثل حیاط، پشت‌با‌م، زمین خالی اطراف و… بوده است.
اینکه برخی مدارس بابت دراختیار قرار دادن فضایشان به هیئت‌ها، پول طلب می‌کنند، موضوعی بود که چند روز پیش با انتقاد حجت‌الاسلام مرتضی همتی‌فر، معاون فرهنگی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان، رسانه‌ای شد. از حجت‌الاسلام صاحبقرانی آخرین وضعیت در این‌باره را جویا می‌شویم و پاسخ می‌شنویم: «جلسه‌ای برگزار و خوشبختانه، مسائل کاملا حل شد. آخرین آماری که بنده دارم، می‌گوید در مشهد، ۷۰ مدرسه دراختیار هیئت‌هایی قرار گرفتند که فضای لازم برای برگزاری مراسم را نداشتند. احتمالا این آمار افزایش پیدا کرده باشد. این‌ها جزو همان حدود ۷۰۰ هیئتی هستند که در مشهد، مجوز برپایی مراسم دهه اول محرم را گرفتند».
او درمورد موضع اداره‌کل تبلیغات اسلامی دربرابر روضه‌های خانگی نیز می‌گوید: برگزاری روضه در خانه‌ها، جزو حریم خصوصی مردم است و ما اجازه ورود نداریم. آن‌طور که به ما ابلاغ شده است، رویکردمان صرفا توصیه‌ای است؛ توصیه به اینکه روضه در فضای باز خانه یا اگر ممکن است جلوی در حیاط، با ظرفیت محدود و رعایت فاصله برگزار شود.
شهرآرانیوز
