از معادن رو به اتمام فیروزه تا سنگهای تولد
کمتر کسی روی کره خاکی وجود دارد که به جواهرات و سنگهای قیمتی و گرانبها علاقه نداشته باشد و بر همین اساس نیز قدمت استفاده از زیورآلات و سنگهای قیمتی به پیدایش بشر یعنی حدود 7000 سال پیش باز میگردد.
از همان ابتدا اما برخی به این زیورآلات و سنگهای قیمتی علاقهمندتر بودند، کسانی مانند کلکسیونرها به جمعآوری و مطالعه در این باره پرداختند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه خراسان، برخلاف تصورم مغازه بسیار کوچکی دارد که در دیوار آن پر از سنگهای رنگی است که دیدن آنها آدم را سر ذوق میآورد.
مهراد عربشاهی 34 سال سن دارد و فعالیت خود را در حوزه شناخت سنگهای قیمتی و گوهرها از 12 سال پیش به صورت حرفهای آغاز کرده است.
وی که دارای مدارک مختلف تحصیلی از جمله فوق دیپلم دامپزشکی، لیسانس آموزش زبان انگلیسی و مدرک بینالمللی جواهرشناسی است، تا کنون دو کتاب به نامهای «عصر جواهرات» و «دانشنامه جواهرات» تالیف کرده و کتاب سوم وی که دایرهالمعارف کاملی از 500 نوع سنگ با 7000 تصویر است، در حال تالیف بوده و احتمالا تا دو سال آینده به چاپ میرسد.
وی در مجموعه کلکسیون خود 150 گروه از سنگهای قیمتی و تزیینی را نگهداری میکند.
عربشاهی در گفتوگو با ایسنا در خصوص وضعیت و جایگاه سنگهای قیمتی و تزئینی در ایران و به طور خاص خراسان رضوی توضیح داد: متاسفانه در ایران در این خصوص هنوز کاری که باید انجام شود، صورت نگرفته است، در زمینه آموزشهای آکادمیک که لازمه و پایه رونق و گسترش این حرفه است، هنوز هیچ فعالیت جدی صورت نگرفته، به طوری که در مشهد فقط یک مرکز آموزشی تخصصی گوهرشناسی وجود دارد و تعداد این آموزشگاهها در کل کشور کمتر از انگشتان دست است.
وی ادامه داد: در دانشگاهها نیز هیچ فعالیت جدی در این زمینه مشاهده نمیشود و فقط برخی از دانشگاهها فقط در مقطع کاردانی تراش ابتدایی سنگهای نیمه قیمتی را آموزش میدهند.
این جواهرشناس در مورد ظرفیت ایران در زمینه سنگهای قیمتی و گوهرها نیز گفت: ما از نظر عناصر سنگهای قیمتی در کشور قوی هستیم، به طوری که از عناصر جدول مندلیف فقط چند عنصر در ایران بیشتر وجود ندارد، اما متاسفانه تنها سنگی که تا حدودی به صورت حرفهای روی آن کار کردهایم و به ثبت نیز رسیده، فیروزه است.
به گفته وی، در ایران 900 معدن سنگ تزئینی وجود دارد که از این تعداد حدود 600 معدن در حال حاضر فعالیت است، در زمینه صادرات سنگهای تزیینی نیز پیشرو هستیم، به طوری که جزو پنج کشور اول صادر کننده این سنگها محسوب میشویم، اما متاسفانه این صادرات غالبا به صورت خام، سنتی و چمدانی انجام میشود.
عربشاهی با بیان این که ایران یکی از متنوعترین کشورها از لحاظ سنگهای تزئینی است، گفت: در این راستا کرمان به عنوان عروس معادن شناخته شده و از معادن آن جواهر گارنت به دست میآید و فیروزه کرمان هم کشف شده که از لحاظ رنگ و جنس در حد فیروزه نیشابور نیست، ولی در نوع خود منحصر به فرد است، ایران معادن فراوان کانی مس دارد و در معادن مس احتمال وجود فیروزه زیاد است.
این جواهرشناس تصریح کرد: جواهر گارنت یک گروه بزرگ با 15 زیر شاخه است و گارنت سبز بیشتر از انواع دیگر در ایران یافت میشود، البته انواع سنگهای قیمتی و تزئینی در ایران بسیار زیاد است، اما در ایران امکان استخراج بسیاری از آنها و تراش تقریبا همه آنها وجود ندارد. اکثر سنگهای استخراج شده در ایران و آنچه از افغانستان به صورت قاچاق به ایران میآید، به صورت چمدانی به کشورهایی از جمله آمریکا و اروپا صادر میشود.
قاچاق و صادرات چمدانی
عربشاهی در خصوص قاچاق و صادرات چمدانی و تمام اتفاقی که برای سنگهای قیمتی در ایران میافتد، گفت: متاسفانه تا حدود زیادی همینطور است. قوانین در زمینه صادرات سنگهای قیمتی و از طرف دیگر واردات تکنولوژی برای استخراج و تراش حرفهای سنگهای قیمتی و تزئینی بازدارنده است و همین دشواری قوانین باعث شده به صادرات چندانی سنگهای خام بسنده کنیم.
وی ادامه داد: افغانستان کشوری با ذخایر غنی سنگهای قیمتی است و از آنجایی که این کشور در زمینه تراش سنگها و فرآوری آنها از ایران ضعیفتر است، جواهرات خود را به صورت قاچاق به کشور ایران انتقال میدهد، اما متاسفانه ما نیز امکان تراش حرفهای این سنگها را نداشته و در نهایت آنها را به صورت خرد و چمدانی از کشور خارج میکنیم.
دلالی در بازار جواهرات بیداد میکند
وی در مورد حرفهای بودن یا نبودن قاچاقچیان صادرات سنگها نیز اظهار کرد: حضور دلالان و افراد غیر متخصص در این حوزه بسیار زیاد است. این افراد که اصلا ارزش مادی و معنوی سنگها آگاهی ندارند و به خیال خود پا به عرصه بسیار سودآوری گذاشتند، اغلب از افغانستان اقدام به قاچاق سنگ میکنند و بعضا سنگها را با قیمتی بیش از ارزش واقعی آن خریداری میکنند و در بازار داخلی به دنبال فروش این سنگها با قیمتی بیش از حد متعارف هستند که این کار به ارزش واقعی سنگی صدمه میزند.
به گفته عربشاهی، دلالان یکی از مهمترین مشکلات این حوزه هستند، به تازگی افرادی که وارد این رشته شدهاند فقط خرید و فروش میکنند و برای آنها فقط بهره اقتصادی مهم است، دلالها در همه جا وجود دارند، اما جواهرات از جمله رشتههایی است که دلالی در آن بیداد میکند.
وی تصریح کرد: در این بین مشکلی که به وجود میآید حرفهای نبودن افراد و در نتیجه ورود افراد غیر متخصص و پولدار به این حرفه است، این رشته در حال حاضر دست نااهلان افتاده است.
معادن فیروزه نهایتا سه دهه دیگر تمام میشوند!
وی در مورد وضعیت ذخایر معادن فیروزه نیشابور به عنوان یکی از مشهورترین سنگهای قیمتی استان نیز گفت: معادن فیروزه نیشابور روبه اتمام است و نهایتا تا سه دهه دیگر ما میتوانیم از وجود آن مطمئن باشیم. به طور کلی فیروزه به صورت رگه پدید میآید و هر چه زمان پیش میرود کیفیت رگههای کشف شده کاهش مییابد. فیروزههایی که در حال حاضر کشف میشود رنگ سنگهای قدیم را ندارد و به علت زیاد شدن رگههای سنگ کیفیت آن آن طور که باید نیست.
این گوهرشناس ادامه داد: شنیدهام چون استخراج آن به وسیله مواد منفجره صورت میگیردف سنگ ارتعاشات را به خود جذب میکند و این موضوع در تراش سنگ تاثیر منفی میگذارد.
ایران از کوزه شکسته فیروزه آب میخورد!
وی با بیان این که بهترین نوع فیروزه در ایران به دست میآید، اما به رغم این موضوع میبینیم که جنس خوب این سنگ در ایران نیست و بیشتر به کشورهای اروپایی و آمریکایی و حاشیه خلیج صادر میشود، گفت: در حال حاضر با کاهش روبه افزون فیروزه قیمت آن نیز هر روز گزافتر میشود. البته از همان ابتدا معادن فیروزه در حدی نبود که بتوان به عنوان پشتوانه کشور روی آن حساب کرد. صنعت استخراج فیروزه از همان ابتدا یک صنعت محلی اما گسترده بود.
عربشاهی خاطرنشان کرد: چین انواع سنگهای مصنوعی را به کل دنیا صادر میکند، اما خود حاضر به استفاده از این سنگها نیست، اما یک نوع سنگ به نام «جید» وجود دارد که به عنوان تاریخ این کشور مطرح است و چین این سنگ را از کشور خود خارج نمیکند، اما ایران مرغوبترین فیروزه خود را به کشورهای عربی صادر میکند.
احتمال وجود الماس هم در ایران وجود دارد
وی در مورد وجود سنگهای قیمتی در ایران گفت: با توجه به بررسیهای زمینشناسی صورت گرفته امکان وجود سنگهای زیادی در ایران وجود دارد، اما عمدتا مقدار آن ناچیز بوده و برای کشف و استخراج مقرون به صرفه نیست.
این کارشناس سنگ تصریح کرد: حتی امکان وجود مقادیر ناچیز الماس هم در ایران وجود دارد، اما مقدار آن به حدی ناچیز است که کشف و استخراج مقرون بهصرفه نیست، اما برای مثال عقیق از جمله سنگهایی است که در ایران و خراسان به دست میآید.
عربشاهی در ادامه به مهمترین مشکلات این حوزه اشاره کرد و افزود: اولین لازمه گوهرشناسی آموزشهای ابتدایی و سپس حرفهای است، اما متاسفانه ما فاقد آموزشهایی پایه، حرفهای و به طور کلی دچار ضعف زیرساختی هستیم، در مرحله بعد مهمترین مشکل ما خامفروشی، صادرات چمدانی و عدم وجود تکنولوژی پیشرفته برای فرآوری و تراش سنگهاست. سنگهای خام بازار خاصی برای فروش ندارند، مگر در حجم زیاد و از آنجایی که اکثر افرادی که سنگهای قیمتی در معادن را کشف میکنند، افراد محرومی هستند، لذا بازار راکد مانده است.
حتی امکان ثبت طرح وجود ندارد
وی در مورد سرمایهگذاری در این زمینه هم گفت: متاسفانه کسی که در این خصوص طراحی میکند، حتی نمیتواند طرح خود را به فروش برساند، طرحهای قدیمی ایرانی هم در کشورهای دیگر استفاده میشود، در ایران کسی نمیتواند طرح خود را ثبت کند.
به گفته وی، از دیگر مشکلات این حوزه این است که در اثر تحریمها امکان برگزاری دورههای آموزشی مشترک با برخی کشورها در ایران وجود ندارد و نمیتوانیم از آن شرکت برای حضور و رسمیت دورههای آموزشی دعوت کنیم.
سود 400 درصدی فروش بدلیجات
عربشاهی با بیان این که باید بازار را به سمت داد و ستد و فروش سنگهای طبیعی سوق دهیم، تصریح کرد: در حال حاضر بدلیجات کمتر از 400 درصد سود ندارند.
وی ادامه داد: در حال حاضر هند بازار تراش سنگهای قیمتی را به دست گرفته و این در حالی است که قوانین ما با وجود معادن غنی خود و همسایههایی از جمله افغانستان و تاجیکستان اجازه واردات تکنولوژی را نمیدهد. راهاندازی تراش حرفهای سنگهای قیمتی هم مستلزم آموزش است. علاقهمندان زیادی نیز در کشور وجود دارند که مایل به فعالیت حرفهای هستند اما زیرساختها فراهم نیست. طی سه سال گذشته سنگهای زیادی از افغانستان به صورت قاچاق به ایران آمده، اما ما فقط آنها را رد کردهایم.
تایلند، مرکز داد و ستد سنگهای رنگی
این گوهر شناس با تاکید بر این که تجارت سنگهای قیمتی مثل دیگر کالاهای ازجمله زعفران و نفت ساماندهی شده نیست و نیازمند رونق است، گفت: تایلند یک کشور کوچک است که بیشتر از طریق گردشگری اقتصاد خود را میچرخاند، اما در زمینه سنگهای قیمتی سرمایهگذاری کرده و به مرکز داد و ستد سنگهای رنگی تبدیل شده است.
وی گفت: بلژیک، هلند و اتریش هم که سردمداران الماس هستند و این سنگ گران از کشورهایی که در گذشته مستعمره این کشورها بودند به آنها میرسد، الماس صنعتی نیز در استرالیا یافت میشود.
عربشاهی در خصوص عدم سرمایهگذاری نهادهای دولتی در حوزه سنگهای قیمتی نیز افزود: با توجه به ظرفیت بالقوهای که در زمینه معادن سنگهای قیمتی وجود دارد، امکان گسترش معادن سنگهای قیمتی نیز در کشور هست، اما بازدهی سرمایهگذاری در این زمینه به دلیل عدم وجود زیرساختها، بلندمدت است و باید از پایه در این صنعت کار شود و به همین دلیل کمتر کسی حاضر به ریسک است، چرا که امروزه همه به دنبال سرمایهگذاری با بازدهی کوتاه مدت هستند.
سنگ ماه تولد یا آشغال سنگهای چینی!
این کارشناس سنگ در باره صحت داشتن یا نداشتن سنگهای ماه تولد نیز گفت: سنگ ماه تولد براساس عناصر تشکیل دهنده هر سنگ و ارتباط آن با انرژی بدن، کارکرد و تاثیر دارد، البته نباید از سنگهای ماه تولد انتظار انرژی خارقالعاده داشت. سنگهای ماه تولد در ابتدا براساس تقویم یونانی مرتب شده، همچنین در اولین کتابی که در مورد سنگها توسط ابوریحان بیرونی نوشته شد و یا در کتابی که توسط ابوعلی سینا تالیف شد و در آن برای اولین بار به طبقهبندی سنگها و خواص درمانی آنها پرداخته شد، به سنگهای ماه تولد و ارتباط آنها با صور فلکی اشاره شده است، اما برخی جدولها به هیچ وجه صحت ندارد.
به گفته عربشاهی، برخی این موضوعات را دستمایه دسیسه و سوء استفاده قرار میدهند، برخی از چین آشغال سنگ وارد میکنند و سپس براساس آن اقدام به تهیه جدول تقلبی کرده و از این طریق سنگهای خود را به فروش میرسانند.
برخی از خاصترین سنگها
وی تصریح کرد: سنگها براساس 4 شاخص عمده وزن- رنگ، پاکی و تراش طبقهبندی میشوند.
این کارشناس سنگ با اشاره به برخی از این سنگها گفت: “زرگون” کهنترین ماده معدنی عالم است که به رنگهای عسلی- قرمز سبز آبی و قهوهای عمدتا در سریلانکا و برحه یافت میشود. الماس از این ماده معدنی فوقالعاده ارزشمند – سالانه 12 تن به صورت خالص در دنیا- استخراج میشود و برای به دست آمدن دو تن جواهر الماس به استخراج 200 میلیون تن الماس نیاز است. تنها 5 درصد از تمام میزان الماس استخراج شده سایز درشت بوده و سایر الماسهای استخراج شده سایزهای کوچکی دارند.
وی ادامه داد: “فیروزه” نیز عمدتا از ایران استخراج میشود، اما متاسفانه از آنجایی که از قدیم این سنگ ایرانی از مرکز ترک عثمانی به کشورهای اروپایی وآمریکا صادر میشود، عمدتا با نام لاتین Turquoise شناخته میشود.”تورمالین” نیز با نام جواهر صد رنگ شناخته میشود و دارای متنوعترین طیف رنگی در بین سنگهاست، چینیها به شدت به این سنگ علاقهمند و در تلاش هستند تا تجارت آن را منحصر به کشور خود کنند و در حال حاضر تورمالین در کشورهای برزیل- ماداگاسکار و پاکستان یافت میشود.
عربشاهی از “گارنت” نیز به عنوان سنگی بسیار گرانبها یاد کرد و گفت: گارنت روسیه حتی از الماس هم گرانتر است، این سنگ دارای تنوعات زیادی است و گارنت سبز ار معادن کرمان نیز استخراج میشود.